1

Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ, ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ (του Γιάννη Ζήση)

Οι πολιτικοί,  θεωρητικά, εκλέγονται πάντα για να υπηρετήσουν τους άλλους, για να εκδηλώσουν, δηλαδή, ανιδιοτέλεια. Στην πραγματικότητα, όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις, λειτουργούν μέσα από την επιθυμία και διαχειρίζονται την εξουσία προς ίδιον όφελος έτσι όπως το έχουν φανταστεί.

Θεωρητικά, παρουσιάζονται ως αυτοί που κάνουν θυσία για τους άλλους.  Όπως, όμως, μας δείχνει η παγκόσμια ιστορία, ελάχιστες ήταν οι περιπτώσεις στις οποίες η πολιτική ηγεσία λειτούργησε με αυτόν τον τρόπο.  Οι πολιτικοί και οι θρησκευτικοί λειτουργοί, στη θεωρία, μόνο, λειτουργούν ως το ανοσοποιητικό σύστημα της κοινωνίας και των ανθρώπων.

Αυτή την απόσταση θεωρίας και πραγματικότητας είχε προφανώς υπόψη του ο Πωλ Βαλερύ όταν έλεγε: «Η πολιτική ήταν, αρχικά, η τέχνη του να εμποδίζεις τους άλλους να ανακατεύονται σε ό,τι τους αφορά. Σε μια επόμενη φάση, προστέθηκε η τέχνη του να αναγκάζεις τους άλλους να αποφασίζουν γι’ αυτά που δεν καταλαβαίνουν».

Οι πολιτικοί, μαζί με τους ανθρώπους των θρησκειών, είναι αυτοί που καλούνται να αντιμετωπίσουν, οι μεν, τα οικονομικά, τα κοινωνικά και πολιτισμικά προβλήματα των ανθρώπων της κοινωνίας και, οι δε, επίσης τα κοινωνικά, πολιτισμικά και υπαρξιακά.  Αντ’ αυτού, όμως, επικεντρώνουν στον εαυτό τους την εξουσία και την υπεραξία και εμπορεύονται τη διαμεσολάβηση: είτε για λογαριασμό της συλλογικότητας, της κοινωνικής οργάνωσης, είτε προς όφελος της διατήρησης της εξουσίας τους, είτε σε ό,τι αφορά το ιερό, το υπερβατικό ή το εσωτερικό και πνευματικό.

Υποτίθεται –το επαναλαμβάνουμε– ότι κάνουν θυσία του εαυτού τους  ασχολούμενοι με την πολιτική.  Όμως, αυτό που συμβαίνει είναι δυστυχώς μια ναρκισσιστική επιλογή, ένα πάθος για δημοσιότητα και κέρδος.  Ακόμη και το οικονομικά μη ιδιοτελές έργο τους αποβλέπει στη δημοσιότητά τους και τη θεατρική αυταρχική τους δόξα.

Ακολουθούν το «μακάριοι οι εξουσιάζοντες» και παίρνουν την ψήφο και την εξουσία από τον κόσμο για να χάσουν, τελικά, την ψυχή τους ή τον εαυτό τους.  Βρίσκονται ως οι κορυφαίοι στον δρόμο της αλλοτρίωσης.  Δίνουν το παράδειγμα της αντιδικίας και, ταυτόχρονα, συναγελάζονται συνεργατικά μεταξύ τους για να διατηρήσουν την ελίτ και τη νομενκλατούρα τους.  Γι’ αυτή τη δυσκολία εύρεσης πολιτικού ήθους, ο Φράνσις Μπέικον σχολίαζε: «Είναι το ίδιο δύσκολο και σκληρό να είσαι πραγματικός πολιτικός όσο το να είσαι πραγματικά ηθικός».

Αυτό, ασφαλώς, ισχύει τόσο για τις πολιτικά αυταρχικές μορφές, όσο και για τις οικονομικές ελίτ, που, πολύ συχνά, θεατρικοποιούν όλη την πολιτική σκηνή και διαφθείρουν τη δημοκρατία.  Τελικά, απαιτούν θυσίες με αντάλλαγμα μια μελλοντική ευημερία και εξυγίανση, ρυθμίζουν τις σχέσεις παραγωγής, τους πόρους και τα μέσα, σε μια προοπτική που ευνοεί τη μεγιστοποίηση της οικονομικής και της πολιτικής συγκέντρωσης σε λίγους.

Έτσι, η πολιτική ασθενεί πλέον.  Εντούτοις, το ζήτημα αυτό συνδέεται, κατά έναν μεγάλο βαθμό, και με την ασθένεια των πολιτών, οι οποίοι αδυνατούν να καταλάβουν ότι για την ελευθερία υπάρχει ένα κόστος και μια ευθύνη και ότι μονάχα η εσωτερική θυσία ή η υπέρβαση των επιθυμιών οδηγεί σε εσωτερική ελευθερία.  Συνεπώς, η θυσία και η ελευθερία, υπό ορισμένους όρους, είναι συνώνυμα.  Στο τέλος, όμως, καταλήγουν να ξανασυνανιούνται ως συνώνυμα με τον πλέον τραγικό τρόπο, όταν –όπως έχει ειπωθεί– «θυσιάζεται η ελευθερία για την ίδια την ελευθερία» για τη διατήρησή της ή όταν θυσιάζεται η ευημερία για τη βιωσιμότητά της.

Όλα αυτά ξεκινούν από τη δική μας έλλειψη διάκρισης, από τον φθόνο μας, από την εκλογή αμοραλιστικών μετριοτήτων που διευθετούν ζητήματα πελατειακά για μας.  Κι έτσι χάνεται αυτή η έννοια της συλλογικότητα, χάνεται αυτός ο ανοσολογικός ρυθμιστικός ρόλος και η πολιτισμική και η θεσμική διακυβέρνηση καθίστανται πλασματικές.

Αυτή η ασθένεια, όμως, δεν εκδηλώνεται μόνο ως εσωτερική υπόθεση στη διακυβέρνηση, αλλά και ως συλλογική ταύτιση. Επεκτείνουμε την άρρωστη ή αλλοτριωμένη ταύτιση του εγώ μας με το έθνος, τη θρησκεία, τη φυλή και όλες τις άλλες διαφοροποιήσεις και οριοθετούμαστε μέσα σε μια συλλογική χωριστικότητα, που, αντίστοιχα, στρεβλώνει και την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ανθρωπότητας, των οικονομικών, πολιτικών, πολιτισμικών και εκπαιδευτικών προβλημάτων.  Αναπτύσσεται, δηλαδή, μια πολιτισμική ασθένεια με τη μορφή της ψυχολογικής ταύτισης και, κάπως έτσι, ολοκληρώνεται ο φαύλος κύκλος.

Πρέπει να μπορέσουμε να αποσυνδέσουμε το Είναι από αυτόν τον φαύλο κύκλο και να είμαστε έτοιμοι να πληρώσουμε το τίμημα μιας υγιούς μετάβασης, μιας επώδυνης –πρωταρχικά και ψυχολογικά– πολιτισμικά μετάβασης, λόγω της αδράνειάς μας, δυστυχώς, σε μια πιο ήπια και υγιή εξυπηρέτηση των αναγκών μας, χωρίς αυτές να διογκώνονται από την επιθυμία, αλλά με την πραγμάτωση της εξέλιξής μας με ένα πνεύμα ομαδικότητας και ανιδιοτέλειας.

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

16 Ιουνίου 2010

Φωτό:Wikimedia