ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ (του Γιάννη Ζήση)

Η βιωσιμότητα της πολιτικής, από την σκοπιά της οικονομίας είναι ένα ζήτημα που προσπερνάει την ανάδειξη ενός συγκυριακού πολιτικού ιδεολογικού ρεύματος. Στα μάτια της  οικονομίας η βιωσιμότητα της πολιτικής συνδέεται με το κατά πόσο η οικονομία μπορεί να αφομοιώνει δυναμικά όχι μόνο τις ανάγκες του ανθρώπου και της κοινωνίας αλλά και τις παρενέργειες και τα προβλήματα των διαδικασιών της αγοράς. 
          Η οικονομία έχει και αυτή μια αντιφατικότητα και αυτή έχει να κάνει με το γεγονός ότι ενώ λειτουργεί πάνω σε έναν σχετικά σταθερό βασικό άξονα – με συστατικά την αγορά και ένα σχέδιο ρύθμισης – τελικά δεν κατανέμει στους πάντες αυτό που θα έπρεπε να καλύπτει τις ανάγκες τους ή αυτό που θα τους άξιζε.

        Η οικονομία είναι ένα παράξενο μέρος του πολιτισμού στο οποίο διαμορφώνονται οι πιο μαζικές συναινέσεις και διαφωνίες ταυτόχρονα. Οι διαφωνίες όμως δεν ευθυγραμμίζονται ενώ ο αυτοματισμός του συστήματος λειτουργεί ενισχυτικά στη συναίνεση και όχι στη διαφωνία. Αυτό είναι  που δίνει κύρος στο θεσμικό υπόβαθρο της οικονομίας παρ’ όλες τις κρίσεις της. Οι κρίσεις αυτές θα έχουν πολύ μικρότερη επιρροή στην αλλαγή της πορείας της εκτός και αν διαμορφωθούν συνθήκες διεθνικού, περιφερειακού ή καθολικού οικουμενικού χαρακτήρα μέσα από τις οποίες θα μπορέσουν να διατεθούν προσεγγίσεις – του ανθρώπου και της κοινωνίας – οι οποίες θα τροποποιούν σοβαρά τον βασικό άξονα των οικονομικών λειτουργιών.

Πολιτική και θεσμικά οικονομικά ελλείμματα

         Τα προβλήματα που προκύπτουν από την αγορά γεννάνε την ανάγκη της παρέμβασης πολιτικής. Η πολιτική από ένα σημείο και έπειτα είναι αυτοτροφοδοτούμενη καθώς μεταξύ άλλων εξυπηρετεί τις προσωπικές ανάγκες των πολιτικών. Το έλλειμμα πίστης προς την οικονομία και τους θεσμούς της μεταφέρεται στην πολιτική σε μια πελατειακή βάση.  Στην εποχή μας δεν υφίσταται αμιγής πολιτική με την έννοια αυτή να καθορίζεται μέσω καθαρών ιδεολογικών προσδιορισμών που έχουν να κάνουν κυρίως με τον ανθρώπινο πολιτισμό. Δεν υφίσταται μια δυναμική και κρίσιμη μάζα πολιτών που να κάνουν τις επιλογές τους στη βάση αυτής της κατεύθυνσης. 

        Έτσι το κύριο βάθρο της πολιτικής σήμερα είναι η θεραπεία της ελλειμματικότητας της οικονομίας η οποία πλέον παίρνει εντονότερες κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Οι εντονότερες παρενέργειες των ελλειμμάτων της οικονομίας συμβαίνουν λόγω της μεγαλύτερης ταχύτητας των αλλαγών σε σχέση με το παρελθόν με συνέπεια να γίνεται πολύ πιο συνειδητή πια η ανάγκη της αλλαγής που επιβάλλεται από τα πράγματα. 
       Έτσι για να είναι μια πολιτική βιώσιμη πρέπει πρωταρχικά να είναι επιτυχής στην αντιμετώπιση της ελλειμματικότητας της οικονομίας. 

Γιατί δημόσιος και όχι ιδιωτικός ο ανασχεδιασμός των αγορών 
        Η αντιμετώπιση της ελλειμματικότητας της οικονομίας που καταγράφεται στο θεσμικό πεδίο της έχει ανάγκη από μια συμπληρωματική και όχι ακυρωτική προσέγγιση. Τόσο η ιστορική εμπειρία του 20^ουαιώνα όσο και η πείρα που έχει αποκτήσει η ανθρωπότητα στους τομείς της κάλυψης των αναγκών της συναινούν σε μια συμπληρωματική και όχι ακυρωτική προσέγγιση αντιμετώπισης των θεσμικών ελλειμμάτων που συναντάμε στον τομέα της οικονομίας.   

         Η θεσμική ελλειμματικότητα πρέπει να προσεγγιστεί αφετηριακά με ένα νέο τρόπο. Όταν δημιουργείται μια νέα συγκεκριμένη ανάγκη – και μια τέτοια ανάγκη είναι πχ η ανάγκη για μια περιβαλλοντική πολιτική – είναι φανερό ότι χρειάζεται ένας σχεδιασμός και μια διαμόρφωση νέων στρατηγικών εργαλείων. Καθώς ένας τέτοιος σχεδιασμός θέτει τόσο το ζήτημα της διαμόρφωσης ενός στρατηγικού υποβάθρου και των στρατηγικών εργαλείων κάλυψης των αναγκών όσο και της οικονομίας κλίμακας αυτός δεν μπορεί να γίνει από τον ιδιωτικό τομέα. Ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να λειτουργήσει αρχικά επικουρικά και στη συνέχεια πρωταγωνιστικά αφού προηγουμένως υπάρξει αυτή η αφετηριακή στόχευση της κοινωνίας σαν σύνολο. 
        Προπομποί αυτής της αφετηριακής στόχευσης είναι τα ευαισθητοποιημένα τμήματα της κοινωνίας και ίσως και της οικονομίας. Υπάρχει ένα στάδιο ωρίμανσης κατά τη διάρκεια του οποίου χρειάζεται να γίνει αυτός ο αναπροσανατολισμός και ανασχεδιασμός.

 
         Ο ανασχεδιασμός χρειάζεται και για ένα άλλο λόγο: ο ιδιωτικός τομέας κινείται εκ των πραγμάτων από την μία με βραχυχρόνιους ορίζοντες και από την άλλη στην κατεύθυνση του βραχυχρόνιου κέρδους. Με την έννοια αυτή κάποιοι τομείς αναγκών μένουν ακάλυπτοι και έτσι παραμένει ένα έλλειμμα το οποίο μπορεί να διαμορφώσει μια συνολική ανισορροπία στη δυναμική της προσφοράς και της ζήτησης. Με την έννοια αυτή μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν τομείς που ο σχεδιασμός είναι λογικά επιβεβλημένος για την συντήρηση ή ακόμα και της απόσπασης της αγοράς από το κράτος και την κυβέρνηση. Η αγορά για να μην υπόκειται σε στρεβλώσεις πρέπει να είναι σε συνθήκη νηφαλιότητας και ομαλότητας.

Όταν από την μία η νηφαλιότητα και η πίστη κλονίζονται και από την άλλη υπάρχει μια ζήτηση ή μια ανάγκη που δεν καλύπτεται και δεν μπορεί να καλυφθεί από τις κλίμακες και τις λογικές του ιδιωτικού τομέα, είναι σαφές ότι πρέπει να υπάρξει μια εκδήλωση δημοσίου ενδιαφέροντος. 
 

6 Απριλίου 2010

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ

ioanniszisis@solon.org.gr