ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ & ΟΙ ΣΚΟΠΙΜΕΣ ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ, του Δημοσθένη Κυριαζή.

democr Wel1912 common - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

democr Wel1912 common - Σόλων ΜΚΟΓενικά
Στο πολύ βασικό ερώτημα τί είναι το πολίτευμα της Δημοκρατίας
, ο κάθε ένας συνήθως απαντά ότι καταλαβαίνει ή ότι τον συμφέρει. Η σύγχυση μεγαλώνει ακόμη περισσότερο γιατί το όνομα Δημοκρατία χρησιμοποιείται για κάθε πολίτευμα· για τις κοινοβουλευτικές, τις σοσιαλιστικές, ή τις εθνοσοσιαλιστικές δημοκρατίες, καθώς και για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα των ισόβιων, «φωτισμένων» ηγετών που ασκούν την εξουσία «για το καλό των πολιτών», αλλά χωρίς καμιά συμμετοχή των πολιτών.

Αυτή την αυθαίρετη και παραπλανητική χρήση του ονόματος Δημοκρατία, δεν την  επιτρέψαμε στα ονόματα του ελληνικού άσπρου τυριού «φέτα» και του γαλλικού μπράντι «κονιάκ». Γιατί στη δημοκρατία το επιτρέψαμε;

Ψάχνοντας να βρούμε μία απλή και κατανοητή απάντηση σ’ αυτό το θέμα, καταφύγαμε  στις αρχές της Δημοκρατίας του αρχαιοελληνικού πνεύματος, γιατί αυτό το πολίτευμα  ονομάσθηκε  Δημοκρατία.

Με τις γνώσεις, και τις δυνατότητες  ενός απλού πολίτη, καταλήξαμε στα εξής απλά και κατανοητά συμπεράσματα:

Συμπέρασμα πρώτο. Οι αρχαίοι Έλληνες ανάλογα με το αν την εξουσία την ασκούσε: ένας, λίγοι, ή οι όλοι οι πολίτες, ταξινομούσαν τα πολιτεύματα σε τρεις κατηγορίες· στις Μοναρχίες, στις Ολιγαρχίες και στις Δημοκρατίες. Το κριτήριο ταξινόμησης ήταν απλό, διαφανές και κατανοητό.

Σήμερα για να χαρακτηρίσει κάποιος το πολίτευμα που έχει μια Χώρα πρέπει να έχει PhD στο συνταγματικό δίκαιο, αλλά και πάλι θα υπάρχουν πολλές αμφισβητήσεις για την ορθότητα του χαρακτηρισμού.
Συμπέρασμα δεύτερο. Το πολίτευμα της Δημοκρατίας του αρχαιοελληνικού πνεύματος στηρίζεται σε τρεις διακεκριμένες αρχές· τη φιλοσοφική/λογική,  τη διαδικαστική  και τη λειτουργική/οργανωτική αρχή της Δημοκρατίας. Ας επιχειρήσουμε όμως μια σύντομη επισκόπηση αυτών των αρχών.

1.Η Φιλοσοφική/λογική αρχή.
Η αρχή αυτή αποτελεί αποδοχή του αξιώματος ότι όλοι οι άνθρωποι είναι από τη Φύση, από το Θεό ίσοι. Ότι όλοι οι άνθρωποι «γεννώνται  ελεύθεροι»  και συνεπώς έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις για θέματα που τους αφορούν είτε  ως άτομα, είτε ως μέλη της  κοινωνίας. Νομίζω ότι το αξίωμα αυτό συμπίπτει με το αξίωμα του «αμεταβίβαστου των δικαιωμάτων» του Ζαν Ζακ Ρουσσώ.

Από την αρχή αυτή συνάγεται ότι η συμμετοχή όλων των πολιτών στην άσκηση της εξουσίας συνιστά φυσική νομοτέλεια και ότι το αντίθετο αποτελεί παράβαση φυσικού νόμου· αποτελεί ύβριν.

Είναι γεγονός ότι η γενική ισχύ  αυτού του το αξιώματος  αμφισβητήθηκε από μεγάλους στοχαστές όπως ο Πλάτων. Κατά βάθος όμως οι αμφισβητήσεις αυτές δεν αφορούσαν την ισότητα των ανθρώπων, αλλά την ικανότητα τους να εκτελούν το έργο της άσκηση της εξουσίας. Κάτι που ισχύει για κάθε μορφής έργο· του μουσικού, του ξυλουργού, του γεωργού.

Η άσκηση της εξουσίας από τους ικανούς και ηθικούς, συνιστά αυτονόητη θεμελιώδη προϋπόθεση. Το θέμα συνεπώς είναι πως διασφαλίζεται αυτή η προϋπόθεση.

Και για το πρόβλημα αυτό οι αρχαίοι  Έλληνες είχαν βρει μια απλή και αποτελεσματική λύση. Πιστεύοντας στο «Αρχή άνδρα δείκνυσι» , διασφάλισαν ίσες ευκαιρίες για όλους τους πολίτες :  πλούσιους και φτωχούς, εκπαιδευμένους και αυτοδίδακτους, ικανούς και ανίκανους. Η επιλογή των ικανότερων και ηθικότερων από αυτούς ως αρχόντων, αποτελεί μία  λογική και νομοτελειακή επιλογή, που δημιουργούσε η ουσιαστική συμμετοχή όλων των πολιτών  στη λήψη των μεγάλων αποφάσεων, στην ουσιαστική άσκηση εξουσίας.

Το ποιοι, πως και από ποιους επιλέγονται σήμερα οι «ικανότεροι και ηθικότεροι» για το αξίωμα των αρχόντων, λίγο-πολύ όλοι το γνωρίζουμε.  

2.Η Διαδικαστική αρχή· αρχή της πλειοψηφίας.
Η λήψη μιας απόφασης με ομοφωνία από ένα σύνολο ανθρώπων έχει,  με στατιστική νομοτέλεια, πολύ μικρή πιθανότητα· έχει πρακτικά αδυναμία. Τούτο προφανώς θα έκανε το πολίτευμα της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας μια αναποτελεσματική και  ανάπηρη εξουσία.

Οι αρχαίοι Έλληνες βρήκαν για το πρόβλημα αυτό, μια απλή και λειτουργική λύση. Όρισαν αξιωματικά ότι απόφαση του συνόλου είναι η απόφαση των περισσοτέρων μελών του. Η λύση αυτή είναι ευρέως  γνωστή ως αρχή της πλειοψηφίας.

3.Η Λειτουργική/οργανωτική αρχή.
Οι αποφάσεις που αφορούν μια κοινωνία είναι τόσες πολλές ώστε η περίπτωση της λήψεως τους με τη συμμετοχή όλων των πολιτών οδηγεί με βεβαιότητα σε αδυναμία άσκησης της εξουσίας· οδηγεί σε οχλοκρατία και όχι δημοκρατία. Με  μια τέτοια αρχή,  θα ήταν εντελώς αδύνατο να λειτουργήσει όχι μια κοινωνία, αλλά ούτε μια ομάδα πέντε ανθρώπων.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν βρει και για αυτό το πρόβλημα την εξής απλή λύση:
Τις «Μέγιστες» και προφανώς λίγες αποφάσεις τις ελάμβαναν οι πολίτες με δημοψηφίσματα, ενώ τις πολλές και ελάσσονες, οι διαφόρων κατηγοριών «άρχοντες». Για παράδειγμα την απόφαση της κήρυξης πολέμου την ελάμβαναν οι πολίτες, αυτοί δηλαδή που θα πλήρωναν τις συνέπειες του πολέμου, αλλά την πληθώρα των άλλων αποφάσεων που δημιουργούντο από την κήρυξη του πολέμου, τις λάμβαναν  αρμόδιοι άρχοντες· οι στρατηγοί, οι αξιωματικοί, οι πολεμιστές.

Σημαντικό είναι να σημειώσουμε ότι και τότε και σήμερα, στη δόμηση μιας εισήγησης/πρότασης  για λήψη μεγάλης απόφασης  δεν συμμετέχουν όλοι οι πολίτες αλλά κάποιο ειδήμονες, όπως γίνεται και σήμερα με τα νομοσχέδια της Βουλής. Τούτο προφανώς σημαίνει ότι, οι πολίτες τότε και οι  βουλευτές σήμερα, δεν δομούν οι ίδιοι μία απόφαση, αλλά κατά βάθος επιλέγουν και εγκρίνουν την πρόταση κάποιων άλλων που είναι, πρέπει να είναι, ειδήμονες.

Να πως περιγράφει ο Θουκυδίδης την κατάσταση που τότε ίσχυε στην Αθηναϊκή Δημοκρατία:
«Γιατί μονάχα εμείς αυτόν που δεν παίρνει  καθόλου μέρος σ’ αυτά ( τα θέματα της πολιτείας) τον θεωρούμε όχι φιλήσυχο, αλλά άχρηστο, κι εμείς  οι ίδιοι ή κάνουμε ορθές σκέψεις και προτάσεις ή, τουλάχιστον, παίρνουμε σωστές αποφάσεις γι’ αυτές…» (Θουκυδίδης ιστορία 2  Εκδόσεις Κάκτος)


Η διαχρονική εφαρμογή των τριών αρχών.
Η λογική αρχή της Δημοκρατίας ουδέποτε αμφισβητήθηκε. Απλά αγνοήθηκε «μετά πολλών επαίνων». Στις μέρες μας μάλιστα η ένταση των επαίνων είναι αντιστρόφως ανάλογη της έκτασης εφαρμογής της .  Παραδείγματα δε λέμε, γιατί όλοι γνωρίζουμε αρκετά. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα διακηρύττουν συστηματικά και με ένταση το σεβασμό τους – στα λόγια αλλά όχι και στα έργα –  στην αρχή της ισότητας των πολιτών. Μία ισότητα χωρίς ισότητα.

Η διαδικαστική αρχή της πλειοψηφίας, έτυχε μεγάλου σεβασμού και εφαρμόζεται και σήμερα στη λήψη των αποφάσεων της Βουλής και των κάθε μορφής Συμβουλίων ( Νομαρχιακών, Δημοτικών, και των Διοικητικών Συμβουλίων των επιχειρήσεων, των συνδικαλιστικών ενώσεων, των συλλόγων).

Η λειτουργική/ οργανωτική τέλος αρχή, εφαρμόζεται συστηματικά σε όλα τα πολιτεύματα. Η Βουλή, αλλά και οι  μονάρχες είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένοι να λαμβάνουν τις «μέγιστες» αποφάσεις, τις αποφάσεις δηλαδή που επάγουν και περιορίζουν την πληθώρα των άλλων αποφάσεων. Αυτή η πληθώρα των αποφάσεων, τότε και τώρα, λαμβάνονταν από τα «όργανα λειτουργίας» του πολιτεύματος.

Πως διαχρονικά εφαρμόστηκαν οι τρεις αρχές. 
Στη Δημοκρατία του αρχαιοελληνικού πνεύματος  –  τότε ονομάζονταν απλά δημοκρατία, ενώ σήμερα άμεση δημοκρατία – εφαρμόζονταν και οι τρεις αρχές που προαναφέρθηκαν.

Στις σημερινές όμως Δημοκρατίες στην ουσία εφαρμόζεται μόνο η αρχή της πλειοψηφίας, ενώ οι άλλες δύο αρχές ή αγνοούνται ή εφαρμόζονται με μεγάλη στρέβλωση. Έτσι σήμερα οι άνθρωποι  πιστεύουν ότι δημοκρατία είναι το πολίτευμα  που εφαρμόζεται μονό η αρχή της πλειοψηφίας.  

Η στρέβλωση των άλλων δύο αρχών οφείλεται σε δύο αιτίες : Στην καλοπροαίρετη προσπάθεια αντιμετώπισης των προβλημάτων του πολιτεύματος, αλλά και στην κακοπροαίρετη προσπάθεια  για προστασία των συμφερόντων του κατεστημένου της εξουσίας.

Η στρέβλωση των αρχών έγινε ως ακολούθως:
1.Αγνοήθηκε η λογική αρχή και εφαρμόσθηκε μόνο η διαδικαστική αρχή της πλειοψηφίας. Αυτό στην πράξη έγινε με την εφαρμογή της αρχής της πλειοψηφίας, όχι στο σύνολο των πολιτών, αλλά σε ένα μικρό υποσύνολο αυτών· τους ευγενείς, τους πλούσιους, τους ισχυρούς.  Τέτοιες «δημοκρατίες» ήταν αυτές της Σπάρτης, της Καρχηδόνας, της Βενετίας, της Ρώμης. Τα πολιτεύματα αυτά όμως δεν σφετερίστηκαν το όνομα δημοκρατία· η χρήση του ονόματος  δημοκρατία για κάθε πολίτευμα, είναι σύγχρονη «εφεύρεση».

Στις μέρες μας τα υποσύνολα αυτά είναι οι κάθε μορφής εκλεγμένοι ή «εκλεγμένοι» αντιπρόσωποι μας. Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις εκλογής σήμερα των αντιπροσώπων μας, που ασκούν όλη την εξουσία,  είναι γνωστές.

2.Αγνοήθηκε πλήρως και η λογική και η διαδικαστική αρχή της δημοκρατίας, αλλά  διατηρήθηκε μόνο το όνομα Δημοκρατία. Στα πολιτεύματα  αυτά η άσκηση της εξουσίας γίνεται από «φωτισμένους λαϊκούς ηγέτες» που λαμβάνουν όλες τις μεγάλες αποφάσεις για το συμφέρον των πολιτών.  Για λόγους ευνόητους σε κάποια από αυτά τα ολοκληρωτικά καθεστώτα,  λαμβάνονται  με ελευθέρα ή ελεγχόμενα δημοψηφίσματα ελάσσονες αποφάσεις, ενώ οι μέγιστες λαμβάνονται πάντοτε από τον «φωτισμένο» ηγέτη. Αυτά μάλιστα τα καθεστώτα, στα οποία δεν εφαρμόζεται καμιά από τις τρεις αρχές της Δημοκρατίας, αυτοονομάστηκαν Άμεσες Δημοκρατίες.

Αυτό όμως δεν είναι το σημαντικότερο. Το σημαντικότερο είναι πως κάποιοι «ειδήμονες»  ισχυρίζονται πως άμεση δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα σαν αυτά· σαν το πολίτευμα της Κούβας ή της Λιβύης.

Oι φίλοι της Ψηφιακής Άμεσης Δημοκρατίας πιστεύουν στον ορθολογισμό, την ηθική και την αποτελεσματικότητα των παραπάνω τριών αρχών. Πιστεύουν ακόμη ότι αυτές οι αρχές σήμερα, χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία, μπορούν να εφαρμοστούν όχι μόνο σε μικρά κράτη-πόλεις, αλλά σε κάθε κράτος, ανεξάρτητα από την έκταση και τον πληθυσμό του.

Γράφει ο Δημοσθένης Κυριαζής*

Ο Δημοσθένης Κυριαζής σπούδασε  φυσική και ηλεκτρονικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εκπαιδεύθηκε στην Αγγλία σε Ραδιοηλεκτρικά Δίκτυα  Μικροκυμάτων και στις ΗΠΑ σε Συστήματα Δορυφορικών Επικοινωνιών.  Διατέλεσε  Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης του  ΟΤΕ και σύμβουλος τηλεπικοινωνιών στο ΥΠΕΘΟ και στην  ΕΕΤΤ. Ασχολήθηκε με  την αλληλεπίδραση ψηφιακής τεχνολογίας- δημοκρατίας και έγραψε τα βιβλία:  Η Αναγέννηση της Δημοκρατίας, Η  Άμεση Δημοκρατία στην Τηλέρια και Ψηφιακή Δημοκρατία (Εκδόσεις Πατάκη 2002, Πατάκη 2005 και Ένωσης Ελλήνων Φυσικών 2009).

Σχετικά άρθρα