1

ΟΙΚΟ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (του Γιάννη Ζήση)

Η αρνητικότητα της κοινωνίας απέναντι στην Πράσινη Επιχειρηματικότητα

Α.-Πού οφείλεται
Β.-Ο αμφίπλευρος ρόλος των ΜΚΟ


            Η νοοτροπία της κοινωνίας παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη της Πράσινης Επιχειρηματικότητας. ΄Ομως η κοινωνία μερικές φορές τηρεί αρνητική στάση απέναντι στις δράσεις αυτές. Αυτό οφείλεται στο ότι δεν έχει την απαραίτητη γνώση ούτε έχει συνειδητοποιήσει την ευθύνη της για την περιβαλλοντική διαχείριση και χαρακτηρίζεται από τοπικισμό, λειτουργώντας απλά σαν καταναλωτής που απαιτεί χωρίς να έχει υποχρεώσεις.

Στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος θα μπορούσαν να βοηθήσουν οι ΜΚΟ και οι Δ.Φ. με την ενημέρωση και τη διαμόρφωση νέων ιδεών και συμπεριφορών. Πάντως η αλλαγή νοοτροπίας θα εσήμαινε και μια σημαντική οικονομία κλίμακας, γιατί έτσι θα αποφευγόντουσαν δράσεις που σήμερα είναι απαραίτητες για να αντιμετωπισθεί αυτή η αρνητική στάση και επομένως θα γινόντουσαν λιγότερες δαπάνες.

          Για την ανάπτυξη της πράσινης επιχειρηματικότητας και της πράσινης αγοράς σημαντική προϋπόθεση είναι η δημιουργική συναίνεση της τοπικής κοινωνίας. Η τοπική κοινωνία παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο, καθώς επηρεάζει και επηρεάζεται από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο. Παράλληλα εκφράζεται θεσμικά από την αυτοδιοίκηση. Η τοπική κοινωνία έχει και άτυπες μορφές έκφρασης της κοινωνίας των πολιτών, πέραν των μη κυβερνητικών οργανώσεων, με τοπικές πρωτοβουλίες πολιτών που λειτουργούν στο πλαίσιο της επικαιρότητας συγκεκριμένων προβλημάτων και διεκδικήσεων. Η τοπική κοινωνία, πέρα από το ότι αποτελεί μια κοινωνία καταναλωτικής αποδοχής των προϊόντων της πράσινης επιχειρηματικότητας, αποτελεί και έναν παράγοντα που παίζει ρόλο στον σχεδιασμό της πράσινης επιχειρηματικότητας και στην αποδοχή της.

         Ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας, πέρα από την καταναλωτική της συμπεριφορά, είναι καθοριστικότερος σε θέματα που αποτελούν ζητήματα αιχμής για την περιβαλλοντική διαχείριση, όπως οι ΧΥΤΑ, η εγκατάσταση αιολικών πάρκων, οι βιολογικοί καθαρισμοί κτλ. Σε θέματα δηλαδή που άπτονται μιας μεγάλης τοπικής και υπερτοπικής κλίμακας πράσινης επιχειρηματικότητας, η τοπική κοινωνία λειτουργεί σαν ένας από τους παράγοντες που άλλοτε αναστέλλουν και άλλοτε (σπανιότερα) μπορούν να επικροτήσουν την πράσινη επιχειρηματικότητα. 


Η αρνητικότητα της κοινωνίας απέναντι στην Πράσινη Επιχειρηματικότητα.

Α.-Πού οφείλεται
Το πρόβλημα της αρνητικότητας της κοινωνίας απέναντι στις δράσεις της Π.Ε. καθορίζεται από:

1) Την έλλειψη συνειδητότητας της κοινωνίας σχετικά με την πολυμερή ευθύνη για την περιβαλλοντική διαχείριση και σχετικά με το κοινωνικό σχήμα της περιβαλλοντικής διαχείρισης. Αυτή η ελλειμματική συνειδητότητα μπορεί να οφείλεται είτε στην έλλειψη γνώσης είτε στην έλλειψη ορθής πρόθεσης  και ευαισθησίας (ακόμη και όταν υπάρχει η γνώση).

2) Την παράλληλη πυροδότηση από τους τοπικισμούς, τα ιδιαίτερα συμφέροντα και τις απαιτήσεις για μια τοπικά ανέξοδη και ανεύθυνη ποιότητα ζωής, 

3) Τη στάση των αυτοδιοικήσεων, τόσο της τοπικής όσο και της νομαρχιακής, απέναντι στα μείζονα ζητήματα της περιβαλλοντικής διαχείρισης, του περιβαλλοντικού σχεδιασμού και της έγκρισης των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Καθορίζεται ακόμη και από τις διαδικασίες της διαβούλευσης, που λειτουργούν μέσα στο πλαίσιο της αυτοδιοίκησης. Πολλές φορές η αυτοδιοίκηση και η τοπική κοινωνία βρίσκονται σε αναντιστοιχία και ανακολουθία. Στις περιπτώσεις αυτές δεν μπορεί κανείς να πει ποιος έχει ορθή άποψη, παρά μόνο κατά περίπτωση. 

Μερικές φορές η αυτοδιοίκηση και η τοπική κοινωνία λειτουργούν στον φαύλο κύκλο του «αναπτυξιακού» λαϊκισμού και, ματαιοπονώντας ποιοτικά, αποπροσανατολίζουν την ανάπτυξη ακόμη και ενάντια στη θεσμική συμβατότητα ορισμένων έργων με διεκδίκηση π.χ. κατασκευής σωφρονιστικών καταστημάτων ή άλλων αντισυμβατικών έργων σε περιοχές οικοανάπτυξης και οικοτουρισμού.

Ενίοτε όμως η τοπική αυτοδιοίκηση, αποδεχόμενη την θεσμική εταιρική ευθύνη της, λειτουργεί πιο υπεύθυνα και εποικοδομητικά για την πράσινη επιχειρηματικότητα έναντι της τοπικής κοινωνίας. Η τελευταία εμφανίζει την παραδοξότητα να απαιτεί μια πληρότητα περιβαλλοντικής ποιότητας ζωής, ενώ η ίδια, επιμερισμένα μέσω της συμπεριφοράς των πολιτών της, επιβαρύνει το περιβάλλον. Το μόνο που τελικά εμφανίζεται να ζητάει συνήθως ο τοπικός πληθυσμός είναι μια πλήρης ποιότητα ζωής και περιβάλλοντος, χωρίς όμως να κάνει τίποτα ο ίδιος. Λειτουργεί σαν ένας καταναλωτής, που δεν θέλει να έχει καμία ευθύνη για τον καταναλωτισμό. Θέλει τον χαμένο παράδεισο της φύσης αλώβητο από όλους τους άλλους εκτός από τον εαυτό του. 

Αυτό το σύνδρομο της τοπικιστικής ανευθυνότητας αποτελεί έναν σημαντικό αναστολέα στην πράσινη επιχειρηματικότητα τόσο των ΟΤΑ όσο και του ιδιωτικού τομέα, αλλά επίσης και στον περιφερειακό και εθνικό στρατηγικό και χωροταξικό σχεδιασμό.  Είναι ένα κρίσιμο σημείο, στο οποίο πρέπει να πάρουν υπεύθυνη θέση και οι τοπικές και οι εθνικής εμβέλειας μη κυβερνητικές οργανώσεις, που ασχολούνται με το περιβάλλον, και οι εθνικοί φορείς της Αυτοδιοίκησης (ΚΕΔΚΕ και ΕΝΑΕ).

4) Την έλλειψη αποδοχής εκ μέρους των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων του ότι το περιβάλλον και η ποιότητα ζωής έχουν ένα ανταποδοτικό κόστος, ένα τίμημα, το οποίο πρέπει να καταβάλλεται συλλογικά, να μερίζεται στο κοινό, στους καταναλωτές και τους αποδέκτες αυτής της ποιότητας ζωής και περιβάλλοντος. Η αναγκαιότητα για ανταποδοτικά τέλη σε λειτουργίες που συνδέονται με την περιβαλλοντική διαχείριση και την ποιότητα ζωής είναι από τους ισχυρότερους αναστολείς για πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της πράσινης επιχειρηματικότητας από πλευράς των ΟΤΑ. Η τοπική κοινωνία εδώ λειτουργεί καθοριστικά.

Β.-Ο αμφίπλευρος ρόλος των ΜΚΟ
         Στις παραπάνω περιπτώσεις πρέπει οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) να πάρουν πρωτοβουλίες, που να αμβλύνουν το πολιτικό κόστος της ανταποδοτικότητας για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής, και να ανοίξουν τον δρόμο για μια νέα προσέγγιση στη βιώσιμη ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο. 
         Είναι επίσης ρόλος των μη κυβερνητικών οργανώσεων να ενεργοποιήσουν το εταιρικό σχήμα διαβούλευσης για την περιβαλλοντική διαχείριση και τη βιώσιμη ανάπτυξη στο μοντέλο της ατζέντα και της δράσης 21. Πρέπει να αναζητήσουν τους εταίρους, που μπορούν να διαβουλευτούν γι’ αυτό και να αναδείξουν μια νέα συνολική προσέγγιση στα περιβαλλοντικά ζητήματα και στη δημιουργία της πράσινης αγοράς σε τοπικό επίπεδο, ώστε να υποστηριχθεί η πράσινη επιχειρηματικότητα. 

         Έτσι οι ΜΚΟ έχουν ευθύνη στη διαμόρφωση ενός κύκλου ιδεών και συμπεριφορών, που να απαγκιστρώσει την τοπική κοινωνία από τους αναχρονισμούς και από τις ατελέσφορες προσεγγίσεις, προς μια περιβαλλοντική προοπτική και ανάδειξη. Το εταιρικό σχήμα των ομάδων της ατζέντα 21 στο διάλογο είναι σημαντικό και σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν και οι Διαχειριστικοί Φορείς των προστατευόμενων περιοχών. Προνομιακά αυτή η δικτύωση του διαλόγου, της διαβούλευσης και της συμμετοχής μπορεί να ξεκινήσει από περιοχές, που είναι ενταγμένες στο δίκτυο natura, από περιοχές που έχουν επάλληλες γεωγραφικές και διοικητικές ζώνες με τους διαχειριστικούς φορείς. ΄Ετσι θα οδηγηθούμε σε μια δυναμική αλλαγής των συμπεριφορών των τοπικών κοινωνιών, ώστε αυτές να πάψουν να είναι είτε αδρανείς είτε συγκυριακά και μονόπλευρα περιβαλλοντικώς ευαίσθητες.


Γιάννης Ζήσης, Δημοσιογράφος – Συγγραφέας
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ
ioanniszisis@solon.org.gr