ΝΕΡΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (Α’ Μέρος) (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)

            Οι λύσεις όμως μέσω οικονομικού μοντέλου δεν μπορούν εύκολα να συντρέξουν, γιατί το οικονομικό μοντέλο συνδέεται άρρηκτα με την πολιτική και τη στρατηγική ασφάλεια. Ήδη οι προτεινόμενες λύσεις από την Παγκόσμια Τράπεζα και διάφορους δυτικούς εμπειρογνώμονες είναι φανερό ότι από το ένα μέρος προσιδιάζουν στα δυτικά πρότυπα ανάπτυξης και κοινωνικού στάτους και δύσκολα θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν σε διαφορετικές κοινωνίες και από το άλλο μέρος δεν αποτελούν κατ’ ανάγκην την ορθή λύση. Απαιτείται, θα λέγαμε, μία παγκόσμια συνεννόηση για το θέμα, που είναι επιτακτική δεδομένου ότι επίκεινται δραματικές εξελίξεις τόσο σε αυτό το θέμα όσο και σε άλλα περιβαλλοντικά θέματα λόγω της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής επιδείνωσης, όπως μετακινήσεις πληθυσμών, πρόσφυγες, πείνα, συγκρούσεις.

Α.-Οι προτεινόμενες λύσεις και η οικονομία.
Οι προτεινόμενες λύσεις μπορούν να χωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες:

1) Λύσεις μέσω οικονομικού μοντέλου.
(i) Συρρίκνωση του αγροτικού τομέα.
(ii) Αύξηση των τιμών του νερού.
(iii) Ιδιωτικοποίηση του τομέα του νερού.
(iv) Αγορά νερού από τρίτες χώρες ή ιδιώτες.
            Αυτές όλες οι παραπάνω προτεινόμενες λύσεις χρειάζονται κατ’ ιδίαν ανάλυση, ώστε να γίνονται φανερά τόσο τα τυχόν πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματά τους.
(v) Αλλαγή μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης (βιώσιμη ανάπτυξη, μείωση της ενεργειακής ζήτησης-μείωση της κατανάλωσης, τήρηση περιβαλλοντικών όρων, χρήση ΑΠΕ). Η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου, δηλαδή της κατεύθυνσης της οικονομικής ανάπτυξης, είναι ένας τρόπος που σχετίζεται και με την οικονομία αλλά άμεσα και με το πολιτισμικό μοντέλο που ισχύει σε μία κοινωνία. Θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ήπια οικονομική ανάπτυξη προς ένα βιώσιμο περιβάλλον, όμως δεν μπορεί να εφαρμοσθεί μόνον από μία χώρα ή περιοχή ή τομείς, αλλά από όλες τις χώρες και περιοχές και απ’ όλους τους τομείς, επειδή:

— H ήπια ανάπτυξη θα μείωνε τα κέρδη και θα αύξαινε τις δαπάνες (τουλάχιστον για ένα αρχικό χρονικό διάστημα), επομένως θα έπληττε τον τομέα δυνάμεως (χρήμα, όπλα, στρατηγική ισχύ κτλ.) και όσοι θα την εφάρμοζαν θα υπέκειντο στη δυναμική επιθετική επιρροή των υπολοίπων που θα συνέχιζαν την επιθετική οικονομική ανάπτυξη. Εξάλλου αυτός είναι ίσως ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο είναι τόσο δύσκολο να εφαρμοσθεί.

— Δεν θα ήταν δίκαιο για τις αναπτυσσόμενες χώρες στην αρχική φάση της οικονομικής τους ανάπτυξης να ανακοπούν και να μη μπορέσουν ποτέ να συμβαδίσουν οικονομικά με τις υπόλοιπες (αν το ήπιο μοντέλο βέβαια ήταν παράλογο και μεροληπτικό). Φυσικά, οι ισχυρές χώρες όπως η Κίνα δεν υποτάσσονται σε τέτοιου είδους απαιτήσεις, και επομένως ένα τέτοιο μοντέλο για να εφαρμοστεί απαιτεί αποδεδειγμένη δικαιοσύνη και καλή θέληση γι’ αυτήν.

— Ακόμη η «ήπια οικονομική ανάπτυξη» δεν θα πρέπει να σημάνει υποβάθμιση ορισμένων λαϊκών στρωμάτων μέσα στην ίδια χώρα προς όφελος άλλων στρωμάτων, αυξάνοντας τις ανισότητες, πράγμα που θα οδηγούσε σε αδικία και εξεγέρσεις. 

          Πλην τούτων η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου απαιτεί να συντρέχουν σε κάποιον βαθμό τόσο η βούληση των ισχυρών οικονομικών παραγόντων όσο και η βούληση των λαών. Αν η εφαρμογή του σημάνει βίαιη και έντονη υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής των πολιτών, τότε θα προκληθούν συγκρούσεις και ανατροπές της κοινωνικής συνοχής και ασφάλειας. Επίσης, επειδή το φαινόμενο των περιβαλλοντικών προβλημάτων είναι παγκόσμιο και όχι πάντα απομονωμένο σε αυστηρά ορισμένες περιοχές (όπως στην περίπτωση της ρύπανσης των ρεόντων υδάτων), γι’ αυτόν το λόγο η επίλυσή του είναι ακόμη δυσκολότερη, γιατί απαιτεί, πλην άλλων, και ορθές διεθνείς σχέσεις και εν μέρει τουλάχιστον παραμερισμό της στρατηγικής της ισχύος, πράγμα που δεν φαίνεται σοβαρά πιθανόν να επιτευχθεί.   Ακόμη και στο επίπεδο των σχέσεων ανάμεσα σε περιοχές της ίδιας χώρας σχετικά με την αναλογία της χρήσης των υδάτινων πόρων η κατάσταση δεν είναι ιδανική.

2) Λύσεις μέσω τεχνολογίας.

     Η τεχνολογία είναι ένας πολύ σημαντικός τομέας που αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος των υδάτων, όμως φαίνεται ότι δεν επαρκεί, αν δεν συντρέξουν και άλλα μέτρα. Αυτές οι τεχνολογικές λύσεις συνίστανται σε:
(i) Μέτρα εξοικονόμησης νερού μέσω συστημάτων άρδευσης και ύδρευσης και ανακύκλωσης του νερού. Αυτά όμως με τον σημερινό ρυθμό ανάπτυξης, ακόμη και στο Ισραήλ που διαθέτει από τα πιο εξελιγμένα συστήματα αυτού του είδους, δεν αρκούν, αλλά πρέπει να συντρέχουν με άλλα όπως π.χ. αφαλάτωση, επειδή η μέσω αυτών εξοικονόμηση του νερού δεν αντισταθμίζει την  καταναλωνόμενη ποσότητα και έτσι δεν καλύπτει τις ανάγκες αναπλήρωσής του.
(ii)Αφαλάτωση του θαλάσσιου νερού που όμως κοστίζει πολύ.
(iii)Φυσικά δεν είναι γνωστό ποιες τεχνολογικές δυνατότητες θα υπάρχουν στο μέλλον. Όμως  -αν και πρόβλεψη δεν μπορεί να γίνει-  ωστόσο πρέπει να υπολογισθεί ότι από το χρονικό σημείο μιας τεχνολογικής εφεύρεσης μέχρι το χρονικό σημείο που να μπορεί να είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμη το μεσολαβούν χρονικό διάστημα συνήθως είναι πολύ μεγάλο[1].

3) Λύσεις μέσω κοινωνικών-πολιτισμικών και πολιτικών αλλαγών, όπως η μείωση του πληθυσμού, η αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου (μακροπρόθεσμη προοπτική) καθώς και η συνεργασία των κρατών για οικονομίες κλίμακας και επομένως λιγότερο δαπανηρή εφαρμογή τεχνολογικών μεθόδων διαχείρισης του νερού 

[1] Greg Shapland

5 Φεβρουαρίου 2010,

Ιωάννα Μουτσοπούλου,  δικηγόρος
Μέλος της Γραμματείας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ
ioanzisi@otenet.gr