ΠΝΕΥΜΑ & ΗΘΙΚΗ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (του Πιερ Λεκόμτ ντι Νουί)

Du Nouy Pierre Lecomte - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Du Nouy Pierre Lecomte - Σόλων ΜΚΟΑναμφισβήτητα, όταν εξετάζουμε την πλειονότητα των ανθρώπων, είναι δυνατό να αμφιβάλλουμε για την πραγματικότητα της ηθικής ιδέας. 
          Τα παραδείγματα που βλέπουμε καθημερινά επιτρέπουν στον πεσιμιστή να αναρωτηθεί αν το χάσμα ανάμεσα στο ζώο και τον άνθρωπο είναι τόσο βαθύ όσο νομίζουμε. Η απάντηση είναι ότι βρισκόμαστε ακόμη στην αυγή της ανθρώπινης ανάπτυξης και ότι εαν μόνο ένας άνθρωπος στο εκατομμύριο ήταν προικισμένος με συνείδηση, αυτό θα αρκούσε να αποδείξει ότι εμφανίστηκε ένας νέος βαθμός ελευθερίας. Πολλά σημαντικά βήματα στην ιστορία της εξέλιξης ξεκίνησαν σαν μια μετάλλαξη που επηρέασε έναν πολύ μικρό αριθμό ατόμων, ίσως μόνο ένα.

        Παρόμοια, η ηθική ιδέα πρέπει να είχε διαδοθεί σποραδικά και ήταν, στην πραγματικότητα, τόσο εύθραυστη, ώστε αντί να παρέχει μια φυσική υπεροχή σε εκείνους που προσέτρεχαν σ’ αυτή, αποτελούσε μάλλον ένα εμπόδιο. Πραγματικά, την εποχή του ανθρώπου των σπηλαίων, ο συναισθηματισμός, η συμπόνοια, η εντιμότητα, η ευσπλαχνία, όλες οι εκκολαπτόμενες ιδιότητες που σήμερα εκτιμώνται υπερβολικά από την ανθρωπότητα, πρέπει να ήταν ένα σοβαρό εμπόδιο για εκείνους που έπρεπε να αντιμετωπίσουν την ασυνείδητη σκληρότητα και βαρβαρότητα των άλλων. 

        Τέτοιες διαμάχες δεν είναι σπάνιες στην εποχή μας. Όμως, κατά ένα μέσο όρο, και σε αντίθεση της αδυναμίας τους και της υποταγής τους στα προπατορικά ένστικτα, οι μάζες ανταποκρίνονται στις μεγάλες αρετές που πάντοτε απολαμβάνουν μια εκπληκτική γοητεία ακόμη και όταν δεν ασκούνται. 

       Σήμερα, όταν μεγάλες ομάδες ανθρώπων αποτυγάνουν να αντιδράσουν όπως νομίζουμε ότι θα έπρεπε, όταν δεν υπάρχει συλλογική ανταπόκριση, υπάρχουν παρ’ όλα αυτά πολλά άτομα που, χωρίς να είναι ιδιαίτερα ενάρετα, χωρίς να έχουν μαρτυρικές ψυχές, εξεγείρονται αυθόρμητα και μερικές φορές τελειώνουν παρασέρνοντας το πλήθος.

        Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα και μας εφελκύει την εικόνα μιας περικοκλάδας. Αν το στήριγμά της βγει ή σπάσει, το φυτό σέρνεται πάνω στο έδαφος, αναζητώντας, χωρίς να ξέρει, ένα νέο υποστήριγμα, μια άλλη ευκαιρία να ανυψωθεί πάνω από τα χόρτα, και μόλις βρει κάποιο το αγκαλιάζει με ασυνείδητη αλλά ακούραστη προσπάθεια προς το φως. Μερικές φορές κάνει λάθος. Η εκλογή μπορεί να είναι λανθασμένη. Το κλαδί που προσκολλήθηκε μπορεί να είναι σάπιο. Αυτό δεν είναι λάθος του. 

        Το ανθρώπινο πλήθος υπακούει σε μια ανεξιχνίαστη τάξη. Πρέπει να εγερθεί και δεν μπορεί να το κάνει χωρίς κάποιον ηγέτη. Ευτυχώς, αν υπήρχαν κακές επιρροές εξουδετερώθηκαν, κατά μέσο όρο, από εκείνους τους σπάνιους, προικισμένους ανθρώπους, που αντιπαραβάλλονται με τα ενδιάμεσα ζώα που ήταν η πρωτοπορία της εποχής τους. Αυτοί οι άνθρωποι πέτυχαν ένα υψηλότερο στάδιο στην εξέλιξη, και είχαν ένα μεγαλύτερο μερίδιο να εκτελέσουν, να εκπληρώσουν ένα πιο υψηλό καθήκον, κυρίως να κατευθύνουν την πορεία της ανθρωπότητας στην ατραπό που οδηγεί μακρυά από το ζώο. Παράξενο να το πούμε, σε αντίθεση με τα εμπόδια τους, με το γεγονός ότι το δόγμα που δίδαξαν ήταν ελάχιστα ελκυστικό και ότι απαιτούσαν θυσίες, είναι αυτοί που κέρδισαν την ανώτερη εκτίμηση στην ιστορία και οι διδασκαλίες τους επιβίωσαν και επισκίασαν όλες τις άλλες. 

       Δίνοντας στον άνθρωπο ελευθερία και συνείδηση, ο Θεός παραιτήθηκε από την παντοδυναμία του για χάρη του δημιουργήματός του, και αυτό αντιπροσωπεύει το σπινθήρα του Θεού στον άνθρωπο (« Ο Θεός βρίσκεται μέσα μας»). Η ελευθερία είναι πραγματική, γιατί ο Ίδιος ο Θεός αρνείται να την περιορίσει. Είναι αναγκαία γιατί χωρίς αυτή ο άνθρωπος δεν μπορεί να προοδεύσει, δεν μπορεί να εξελιχτεί. 

       Συνεπώς, οποιοσδήποτε περιορισμός στην ελευθερία της συνείδησης είναι αντίθετος με το μεγάλο νόμο της εξέλιξης-που είναι η θεία θέληση – και αντιπροσωπεύει το Κακό. 
       Αν κάποια άτομα κάνουν εσφαλμένη χρήση της ελευθερίας τους τόσο το κακό γι’ αυτούς. Η δοκιμασία ήταν δυσμενής. Δεν εξελίχθηκαν αρκετά για να καταλάβουν. Στο μέτρο που σχετίζονται, η προσπάθεια ήταν μια αποτυχία. Στη φύση η τύχη ευνοεί ένα μικρό αριθμό από αυγά μέσα από τα εκατοντάδες χιλιάδες που γεννά ένα ψάρι. Καθώς είναι αδύνατο να διακρίνουμε ένα αυγό από ένα άλλο, είναι αδιάφορο ποιο επιβιώνει. 

        Στην ανθρωπότητα το άτομο δεν είναι πλέον αδιόρατο και κάθε ανθρώπινη ύπαρξη έχει μια ίση ευκαιρία να γίνει ένα στοιχείο ηθικής εξέλιξης. Αν ο άνθρωπος δεν αδράξει αυτή την ευκαιρία, αν δεν κατανοήσει ενορατικά ή λογικά τη σπουδαιότητα της απόφασής του, δηλώνει ότι δεν ήταν κατάλληλος να εκτελέσει το ρόλο του. Άλλοι θα αναλάβουν την ευθύνη να εξασφαλίσουν την ανοδική πορεία της εξέλιξης.

 

       Συνεπώς πρέπει να καθοδηγήσουμε τους ανθρώπους και να μην  τους δένουμε τα μάτια κάτω από το πρόσχημα ότι η κοινωνία θα τους οδηγήσει από το χέρι και θα τους καθοδηγήσει. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αντικαθιστά με τη συνείδησή του τη συνείδηση κάποιου άλλου, γιατί η πρόοδος εξαρτάται από την προσωπική προσπάθεια και το να καταπιέζουμε αυτή την προσπάθεια αποτελεί αμάρτημα.

       Όλη η θέληση του ανθρώπου πρέπει να συγκεντρωθεί πάνω σ’ αυτό τον αγώνα στον οποίο υποστηρίζεται από την πρόσφατα αποκτημένη αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς του, από την οποία πρέπει να έλξει την ίδια στιγμή την αναγκαία δύναμη και την απόδειξη του υψηλού του πεπρωμένου. Στην ένταση της προσπάθειάς του, και όχι στη μορφή της ή στο αποτέλεσμα της, αποκαλύπτεται ο βαθμός του πραγματικού ανθρωπισμού.

        Στην τελεολογική γλώσσα καθώς και σε εκείνη των Γραφών, η ελευθερία δόθηκε στον άνθρωπο από το Θεό. Αυτό είναι αλήθεια σε κάθε χώρο, φυσικό καθώς και ηθικό, και κατακρίνει κάποια δόγματα το ίδιο όσο τη δικτατορίαΗ ελευθερία δεν είναι μόνο ένα προνόμιο, είναι μια δοκιμασία. Κανένας ανθρώπινος θεσμός δεν έχει το δικαίωμα να απαλλάξει τον άνθρωπο απ’ αυτή.

      Το άμεσο συμπέρασμα είναι ότι η ίδια η ελευθερία της συνείδησης μπορεί να εκδηλωθεί δημιουργικά μόνο αν το άτομο έχει πρόσβαση σε όλες τις πηγές της πληροφόρησης, αν είναι ελεύθερο να ασκεί την κρίση του χωρίς κανένα εμπόδιο. Αυτό ισοδυναμεί με την αντιμετώπιση ενός νέου είδους ζώου με το περιβάλλον του, τη δοκιμασία της προσαρμογής. Συνεπώς πρέπει να είναι εξίσου ελεύθερος να συγκεντρώσει τα στοιχεία που θεωρεί αναγκαία για να σχηματίσει την κρίση του. Από τη στενή σκοπιά της Γένεσης, είναι αδικαιολόγητο μια ξένη θέληση να αντικαθιστά τη δική του και να καταλήγει σε μια προκαταρκτική επιλογή που μπορεί να τον επηρεάζει. Έτσι ώστε η κρίση του να μπορεί να ‘ναι υγιής και χωρίς παραμόρφωση, ο άνθρωπος χρειάζεται να καλλιεργήσει την ικανότητα της λογικής του και να κατευθύνει τον εαυτό του. Εκείνοι που χρειάζονται να καθοδηγούνται δεν είναι αρκετά ελεύθεροι. Πρέπει να φωτιστούν και όχι να εξαναγκαστούν. 

(Human Destiny, από τον Pierre Lecomte du Noüy (1883-1947), Γάλλο βιοφυσικό και φιλόσοφο

29 Ιανουαρίου 2010

Σχετικά άρθρα