Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΓΕΝΙΕΣ ΚΑΙ Η ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΗΛΙΚΙΩΝ_Α’ μέρος, του Roberto Assagioli

Childwood common 2 250 - Σόλων ΜΚΟ Η σύγκρουση ανάμεσα στις γενιές έχει φθάσει σε ένα κρίσιμο και οξύ στάδιο. Τη σύγκρουση αυτή τη συναντάμε σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας με τόση συχνότητα, ώστε να είναι επείγουσα η ανάγκη μιας εξέτασης της πραγματικής της φύσης, των αιτιών που την προκαλούν καθώς και των μέσων που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τον περιορισμό της.

Η γενική αυτή σύγκρουση εξειδικεύεται σε μια ποικιλία από δευτερεύουσες συγκρούσεις και διαμάχες, τις οποίες μπορούμε να κατατάξουμε σε δύο βασικές κατηγορίες που πρέπει καθαρά να διαφοροποιηθούν. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η σύγκρουση η οποία δημιουργείται από την ένταση της καθημερινής ζωής.

Η σύγκρουση αυτή ανανεώνεται, σε κάθε γενιά, ανάμεσα στους μεγάλους και στους νέους και ειδικότερα ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά. Αυτή είναι μια φάση της ευρύτερης και συνεχούς πάλης ανάμεσα στον αυταρχισμό και στον έλεγχο από το ένα μέρος και στην ελευθερία και στην ανεξαρτησία από το άλλο.

Οι συγκρούσεις της δεύτερης κατηγορίας αναφαίνονται κατά τη διάρκεια μιας γενικής κρίσης, ή όταν ένας ορισμένος πολιτισμός ή μια κουλτούρα οδηγούνται προς την παρακμή και ένας άλλος διαφορετικός πολιτισμός και μια άλλη διαφορετική κουλτούρα αρχίζουν να εμφανίζονται. Τις συγκρούσεις αυτές τις συναντάμε βέβαια και στο παρελθόν αλλά όχι στην έκταση που παρουσιάζονται σήμερα ֺ ήταν δηλαδή περιορισμένες σε ορισμένες περιφέρειες ή ζώνες και σε ειδικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας ενώ η έκταση τους περιορίζονταν σε μια ήπειρο. Αντίθετα η σημερινή κρίση περικλείει ολόκληρη την ανθρωπότητα, πράγμα που οφείλεται στην καθολική εξάπλωση των συγχρόνων μέσων επικοινωνίας. Κάθε κοινωνία αισθάνεται την πίεση, την επίμονη απαίτηση για ανανέωση και ειλικρινή απόρριψη του παρελθόντος. Σήμερα οι δύο αυτοί τύποι συγκρούσεων βρίσκονται στο μάξιμουμ πράγμα που εξηγεί την ένταση και τη σφοδρότητα που συνοδεύουν τις διάφορες εκδηλώσεις του. Ανεξάρτητα από το αν το επιθυμούμε ή όχι είμαστε παρόντες ή μάλλον συμμετέχουμε στη ραγδαία παρακμή και στο λυκόφως μιας εποχής καθώς και στην απότομη εμφάνιση μιας νέας. Μια δημιουργική λύση της παρούσης κρίσης και μια παραπέρα μετάβαση από την παλιά στη νέα εποχή, είναι απαραίτητη για να εξασθενίσει η πάλη ανάμεσα στους μεγάλους και στους νέους (της πρώτης κατηγορίας που αναφέραμε παραπάνω) και να καταβληθεί προσπάθεια για την εδραίωση αμοιβαίας κατανόησης και συνεργασίας. Οι προσπάθειες αυτές αν και δύσκολες, είναι εφικτές. Θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω με συντομία τις κατευθυντήριες γραμμές που πρέπει να ακολουθήσουμε και τις μεθόδους που θα χρησιμοποιήσουμε για το σκοπό αυτό.

Πρωταρχικό βήμα πρέπει να είναι η εδραίωση αρμονικών σχέσεων ανάμεσα στους αντιπροσώπους των δυο γενιών με τη βοήθεια του διαλόγου. Υπάρχει μια μέθοδος την οποία πάντοτε θεωρώ επιτυχή για την προαγωγή των αρμονικών σχέσεων με τους νέους. Η μέθοδος αυτή αρχίζει με τη συγγνώμη που ζητάμε για τον κόσμο μέσα στον οποίο βρέθηκαν οι νέοι, κόσμος που δημιουργήθηκε από τους μεγάλους και με την ειλικρινή αναγνώριση των πολλών και σοβαρών ελατωμμάτων. Απευθύνομαι στους νέους λέγοντάς τους «έχετε σοβαρούς λόγους να μην εμπιστεύεσθε τους μεγάλους και να αρνείσθε να υιοθετήσετε τις απόψεις και τις θέσεις τους».

«Ο Paul Tournier, ένας από τους σκαπανείς της ανθρωπιστικής ιατρικής, διατύπωσε παρόμοιες απόψεις. Αφιέρωσε το βιβλίο του «Οι δυσαρμονίες της σύγχρονης ζωής» στα παιδιά του με τις λέξεις: «Στα δύο μου παιδιά και στη νεώτερη γενιά από τους οποίους η δική μας γενιά πρέπει να ζητήσει συγχώρηση γιατί τους κληρονόμησε ένα τόσο άρρωστο κόσμο».
Αυτός ο αναπάντεχος τρόπος προσέγγισης βοηθάει να εξαφανιστούν ή τουλάχιστον να περιορισθούν οι εχθρικές διαθέσεις των νέων και ανοίγει το δρόμο για παραπέρα συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων.

Στο σημείο αυτο ενήλικας πρέπει να βρει έναν τρόπο ανάλογο με την περίπτωση για να μεταφέρει τη σκέψη: «Ας εξετάσουμε, αν είναι δυνατόν να αντικαταστήσουμε τη σύγκρουση με τη συνεργασία, τουλάχιστον ως ένα σημείο. Κατόπιν ας προσπαθήσουμε για το συμφέρον όλων να σώσουμε την ανθρωπότητα από τους κινδύνους που παρεμποδίζουν τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, ενός νέου πολιτισμού και μιας νέας κουλτούρας, ενός κόσμου που θα ανταποκρίνεται στις νέες απαιτήσεις των νέων και στις νέες εξωτερικές συνθήκες που δημιούργησε η νέα τεχνολογία». Κατ’ αρχήν, αυτή η συνεργασία απαιτεί αμοιβαία καλή θέληση, και μια αμοιβαία κατανόησηֺ αλλά για να πραγματοποιηθεί αυτή η συνεργασία θα πρέπει οι μεγάλοι εθελοντικά να πάρουν την πρωτοβουλία. Δεν φθάνει να προχωρήσουν οι μεγάλοι στο μισό δρόμο για να συναντήσουν τους νέους, όπως αυτό φαίνεται σωστό σε μια ορθολογιστική βάση. Πρέπει να προχωρήσουν τα δύο τρίτα ή τα τρία τέταρτα του δρόμου. Τούτο δεν αποτελεί μόνο μια ψυχολογική ανάγκη. Είναι η πλήρης αναγνώριση από τους μεγάλους ότι ο παλιός τρόπος του σκέπτεσθαι, οι παλιοί τύποι και οι παλιές δομές δεν ισχύουν πια, ότι δεν μπορούν πια να λειτουργήσουν και ότι επομένως πρέπει να αλλάζουν κι αν είναι ανάγκη να καταστραφούν-στα παραπάνω ανήκουν και οι θεσμοί εκείνοι που αν και ήταν καλοί στο παρελθόν, δεν προσαρμόζονται πια στις νέες συνθήκες.

         Όμως, είναι φανερό ότι μόνη η καταστροφή δεν μας ικανοποιεί. Δεν μπορούμε να ζήσουμε στην αναρχία και στην ανωμαλία. Είναι ανάγκη επομένως να αναζητήσουμε, να βρούμε και να δοκιμάσουμε νέες ιδέες, νέες αντιλήψεις και νέες μορφές πολιτιστικής ζωής που να μπορούν να αντικαταστήσουν τις παλιές. Αυτό είναι ανάγκη επιβεβλημένη σύμφωνα με την οποία και οι δύο παρατάξεις, ενήλικες και νέοι, μπορούν να αρχίσουν να συνεργάζονται. Ο ενήλικας πρέπει να είναι πρόθυμος να κάνει το πρώτο βήμα γι’ αυτή τη συνεργασία. Αυτό μπορεί να το πράξει  με το να ερωτήσει το νέο: «Τι προτείνετε εσείς;».
          Η απάντηση είναι συχνά μια σιωπή αμηχανίας, ή συγκεχυμένες και αποδιοργανωμένες εκφράσεις. Αυτό  μπορεί προοδευτικά να φανερώσει και στους δύο ότι αν και υπάρχουν δικαιολογημένα παράπονα, κανένας από αυτούς δεν θέλει να παρουσιάσει έγκυρα σχέδια και προγράμματα δημιουργικά και εφαρμόσιμα. Συμβαίνει κάποτε, και τούτο το γνωρίζω από την εμπειρία μου, η απάντηση να λαμβάνει τη μορφή ερωτήσεως προς τους μεγάλους: «Τι μπορούμε και τι πρέπει να κάνουμε;».
         Σ’ αυτό το σημείο ο μεγάλος πρέπει να αντισταθεί στο φυσικό και έντονο πειρασμό να προσφέρει μια γρήγορη συμβουλή. Πρέπει να περιορισθεί στο πνεύμα της πραγματικής συνεργασίας, αποφεύγοντας απευθείας μια απάντηση και επιμένοντας ότι είναι ανάγκη να αναζητήσουν από κοινού μια λύση. Αυτό όμως που μπορεί να υποδείξει ο μεγάλος είναι η μέθοδος που θα ακολουθήσουν για την από κοινού αναζήτηση της λύσης, τα κύρια σημεία της οποίας είναι: Διατυπώστε το πρόβλημα με σαφήνεια και ακρίβεια. Αναζητήστε τις δυνατές λύσεις, εφόσον υπάρχουν περισσότερες από μία. Εξετάστε κάθε δυνατή λύση, υπολογίστε τις συνέπειες της και έπειτα κατατάξτε την σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες.

1.Λύσεις άμεσες και επείγουσας φύσης, έστω και αν οι λύσεις αυτές δεν έχουν γενική εφαρμογή και είναι προσωρινής εφαρμογής.
2.Ενδιάμεσες λύσεις που θα εφαρμοστούν κλιμακωτά.
3.Λύσεις με οριστικά και καθολικά αποτελέσματα, τουλάχιστο για μια ορισμένη περίοδο.

Εάν ο νέος συμφωνήσει μ’ αυτή την υπόδειξη, νομίζω ότι και οι μεγάλοι και οι νέοι θα διαπιστώσουν ότι αυτή η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα προβλήματα, αλλά κυρίως είναι κατάλληλη για τα σύνθετα προβλήματα που έχουν σχέση με το σχολείο και την εκπαίδευση γενικά.

Στην τελική φάση πρέπει να πειραματιστούμε με τις διάφορες λύσεις, με αντιπροσωπευτικές ομάδες. Ο πειραματισμός αυτός είναι προτιμότερο, να γίνει με μικρές ανομοιογενείς ομάδες, αρχίζοντας με δύο τύπους ομάδων: ομάδες που θα αποτελούνται από νεαρά άτομα και ενήλικες που θα είναι ειδικοί (πεπειραμένοι) ή τεχνικοί και ομάδες από άτομα, τα οποία επειδή δεν θα έχουν ειδικές γνώσεις θα είναι ελεύθερα από προκαταλήψεις ή έμμονες ιδέες και ως εκ τούτου θα δέχονται ευκολότερα τις νεωτεριστικές ιδέες. Συνέβη συχνά άτομα χωρίς ειδική κατάρτιση να κάνουν πράγματα που οι ειδικοί είχαν χαρακτηρίσει ως αδύνατα. Μια φορά ένας ειδικός απέδειξε ότι σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής οι πεταλούδες δεν μπορούν να πετάξουν αλλά οι πεταλούδες που δεν γνώριζαν αυτό το νόμο συνέχισαν και συνεχίζουν να πετούν.
Εάν σε διάφορα μέρη και σε διάφορες χώρες-θα έλεγε κανείς σε διάφορες ηπείρους-γίνουν παρόμοια πειράματα με βάση αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές τα πειράματα αυτά μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη υπηρεσία με την ανταλλαγή των αποτελεσμάτων των συνομιλιών τους και κυρίως των πειραμάτων τους.

Μια τέτοια εργασία παρακινεί τους μεγάλους στο εξαιρετικά δύσκολο έργο της αποδοχής του πνεύματος των νέων που επιτυγχάνεται με δύο τρόπους. Με το να γίνουν νέοι με τους νέους και με το να συνειδητοποιήσουν ότι ένας νέος κύκλος πολιτισμού και κουλτούρας πρόκειται να εμφανισθεί, που πρέπει να έχει αναγκαστικά από την αρχή ένα ξεχωριστό νέο χαρακτήρα. Και αυτό με φέρνει στο δεύτερο μέρος του θέματος μου, στην ψυχοσύνθεση των ηλικιών μιας ανθρώπινης ύπαρξης, που περιλαμβάνει τη διατήρηση ζωντανών συνειδητών και σε λειτουργία μέσα μας των καλύτερων φάσεων κάθε ηλικίας ή επιπέδων ανάπτυξης του παρελθόντος μας.

Κάθε ηλικία από μόνη της δεν είναι κατώτερη ή ανώτερη από τις άλλες, αλλά έχει (η ηλικία) πλευρές που, χάριν ευκολίας, μπορούμε να τις καθορίσουμε ανώτερες ή κατώτερες, αρμονικές ή μη αρμονικές, δημιουργικές και εποικοδομητικές ή παθητικές, άγονες και ακόμη καταστρεπτικές. Αυτό φαίνεται καθαρά όταν εξετάσουμε τους κύκλους μιας ανθρώπινης ζωής, αν και στην περίπτωση αυτή πρέπει η εξέταση να περιορισθεί σε μια γενική περίληψη. Ο χώρος δεν επιτρέπει να επεκταθούμε περισσότερο, αλλά απλώς να αναφέρουμε, για παράδειγμα, τα πολυάριθμα διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά, που προέρχονται από ατομικές διαφορές, σωματικές και χαρακτηριολογικές και από την ποικιλία του οικογενειακού, κοινωνικού και εθνικού περιβάλλοντος που ζει και αναπτύσσεται κάθε άτομο. Αλλά ακόμη και μια τόσο ατελής και σχηματική εξέταση ενδέχεται να είναι αρκετή για μια αρχική τοποθέτηση αυτής της απαρτίωσης, της ψυχοσύνθεσης δηλ. των ανθρώπινων ηλικιών.

Στο στάδιο της «Παιδικής Ηλικίας» βρίσκουμε την ιδέα του φυσικού παιδιού, που περιγράφει ο Ρουσσώ, αμόλυντο και αδιάφθορο, ένα παιδί που ανατράφηκε με την επίδραση των μεγάλων. Αλλά ακόμη και σε συνηθισμένα κοινωνικά περιβάλλοντα και χωρίς να λάβουμε υπόψη την ειδυλλιακή και συζητήσιμη τοποθέτηση του Ρουσσώ, είναι φανερό ότι τα παιδιά παρουσιάζουν πολύ θετικές ψυχολογικές πλευρές, που συχνά δεν αναγνωρίζονται και δεν εκτιμώνται. Τα θετικά ψυχολογικά χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας περιλαμβάνουν την απλότητα, την ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη, την αυθόρμητη στοργή, το θαυμασμό, την περιέργεια, και τη χαρά. Στα αρνητικά χαρακτηριστικά εντοπίζουμε τις ασυγκράτητες ορμές, την έλλειψη πνευματικής οργάνωσης, ιδιοτροπίες και αστάθεια, όπως επίσης συχνές εκδηλώσεις ζηλοτυπίας, επιθετικότητας και ορισμένες μορφές σκληρότητας όπου είναι κατά ένα μεγάλο μέρος ασυνείδητες γιατί το παιδί δεν συνειδητοποιεί πόσο υποφέρουν τα ζώα που βασανίζει.

Το στάδιο της προεφηβικής ηλικίας, που κατά προσέγγιση αρχίζει από το 8o έτος της ηλικίας και τελειώνει το 14o ονομάζεται η αγνώμων ηλικία. Χαρακτηρίζεται, κυρίως για τα αγόρια, από πράξεις αν όχι από λέξεις που δείχνουν την πρώτη «εκδήλωση για ανεξαρτησία». Τα παιδιά επαναστατούν κατά της αυταρχικότητας των γονέων και των δασκάλων, η ανάγκη δε που έχουν για δημιουργική εκτόνωση της ενεργητικότητας τους τα οδηγεί σε αυθόρμητες αγωνιστικές και επιθετικές εκδηλώσεις συμπεριφοράς. Οι συνθήκες ζωής στις πόλεις, που περιορίζουν ή τελείως εμποδίζουν τη φυσική και λογική διέξοδο της ζωτικότητάς τους καθιστούν τα προβλήματα αυτά δυσκολότερα. Αλλά αν τα παιδιά αυτά τοποθετηθούν σε ευνοϊκό περιβάλλον και καθοδηγούν κατάλληλα, μπορούν να φανερώσουν τις θετικές ιδιότητες της ηλικίας αυτής που είναι θάρρος, διάθεση για περιπέτεια, ικανότητα για αντοχή στις σωματικές ταλαιπωρίες και να αναπτύξουν συναισθήματα φιλίας και συνεργασίας με τις ομαδικές απασχολήσεις. Ο πρακτικός τρόπος να εκδηλώσουν τα παιδιά αυτές τις ιδιότητες είναι να απασχοληθούν σε συλλόγους νέων, (μουσικούς, αθλητικούς, καλλιτεχνικούς κλπ). Παρόμοιες ομαδικές απασχολήσεις υπάρχουν και για τα κορίτσια.

Και στην εφηβική ηλικία συναντάμε ένα μίγμα από θετικά και αρνητικά στοιχεία, τα οποία όμως συχνά χαρακτηρίζονται από αυξημένη ένταση. Τα θετικά στοιχεία περιλαμβάνουν την αυτοσυνειδησία έναν ιδεαλισμό που συχνά είναι σε έξαρση και που διατηρείται πότε για λίγο και πότε για πολύ, τον πλατωνικό έρωτα, τα θρησκευτικά συναισθήματα, τον ενθουσιασμό και άλλες ανθρωπιστικές ιδιότητες, μια υπερβολική εριστική διάθεση που δημιουργεί την έλλειψη κατανόησης και εκτίμησης των δικαιωμάτων των άλλων, και μια πέρα του δέοντος υπερηφάνεια που αντικατοπτρίζει ένα συναίσθημα κατωτερότητας αβεβαιότητας, και απομάκρυνσης από την πραγματικότητα.

Συχνά παρατηρείται μια ευδιάκριτη αμφιθυμία δηλαδή η εμφάνιση και σύγκρουση ανάμεσα σε αντίθετες τάσεις. Θα αναφέρω μερικές απ’ αυτές που μνημονεύει ο Στάνλευ Χώλλ, συγγραφέας ενός συνοπτικού και πολύτιμου βιβλίου «περί εφηβείας»: υπερδιέγερση-αδράνεια, χαρά-λύπη, αλτρουισμός-εγωισμός, περιέργεια-αδιαφορία, αγάπη για διάβασμα, υπερεπιθυμία για εξωτερικές δραστηριότητες, ευαισθησία στις αισθησιακές εντυπώσεις, μέριμνα για αφηρημένα προβλήματα και σ’ αυτά δύνανται να προστεθούν το ξύπνημα της σεξουαλικότητας και η ιδεαλιστική αγάπη.

Κατά το στάδιο της νεότητας διαμορφώνεται και σταθεροποιείται η προσωπικότητα. Οι αμφιθυμίες που χαρακτήριζαν την εφηβική ηλικία εξαφανίζονται ή περιορίζονται. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά αυτής της ηλικίας είναι το θάρρος, ο ενθουσιασμός, η διάθεση για αφοσίωση σε ένα σκοπό ή ένα ιδεώδες, το πνεύμα αυτοθυσίας, η αγάπη που εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, το ομαδικό πνεύμα, η φιλία και η αλληλεγγύη. Τα βασικά αρνητικά χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής είναι η υπερβολή, η παραμόρφωση και η διαστροφή των υψηλότερων ιδεωδών που εκδηλώνονται με τη βία, την άσκοπη επαναστατικότητα, τον εξτρεμισμό, την έλλειψη ανεκτικότητας την άρνηση συμβιβασμού και του φανατισμού.

Κατά το στάδιο της ενηλικίωσης οι θετικές ιδιότητες είναι η κοινή λογική γεννημένη από τις εμπειρίες της ζωής, μια περισσότερο ισορροπημένη και αντικειμενική κρίση, οργάνωση της προσωπικής ζωής και μια συναίσθηση ευθύνης κατά την αντιμετώπιση και εκτέλεση των καθηκόντων τους καθώς και την εδραίωση σχέσεων με μέλη μιας οικογένειας ή κοινωνίας. Στο στάδιο αυτό οι αρνητικές ιδιότητες αντικατοπτρίζουν ακριβώς την υπερβολή των θετικών ιδιοτήτων ή την μη κατάλληλη εφαρμογή τους. Από μια άποψη ευρίσκονται συγκεντρωμένες στην αστική νοοτροπία με τις επιθυμίες της για οικονομική ασφάλεια και καλή κοινωνική θέση, την τάση της να εγκαταλείψει τα νεανικά ιδεώδη που δεν τους εξυπηρετούν, με το συμβιβασμό της και την προτίμηση της για μια ήσυχη ζωή και σταθερότητα που εξασφαλίζουν την προσωπική ανάπτυξη και την ατομική και κοινωνική πρόοδο.

Απόσπασμα από το βιβλίο: “Η ΑΣΚΗΣΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ”, του οποίου, η μετάφραση πραγματοποιήθηκε από τον κ.Τριαντάφυλλο Τριανταφύλλου. Τον ευχαριστούμε θερμά για την ευγενική παραχώρηση του αποσπάσματος, προς δημοσίευση.

Μεταφορά καθαρεύουσας σε δημοτική: solon.org.gr