ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ, ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

ΕΤΟΣ ΑΒΡΑΑΜ ΛΙΝΚΟΛΝ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΚΑΡΟΛΟΥ ΔΑΡΒΙΝΟΥ (του Γιάννη Ζήση)

lincoln - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

lincoln - Σόλων ΜΚΟΓιατί τόσο λίγη μνήμη;
Γιατί δεν τιμήθηκε το έτος Αβραάμ Λίνκολν; Πριν από 200 χρόνια δεν γεννήθηκε μόνον ο Δαρβίνος, αυτός που αποκάλυψε την ενότητα και την αλληλουχία των μορφών ζωής μέσα στην εξέλιξή τους. 

Αν ο Δαρβίνος έδειξε πόσο κοντά είμαστε σε κάθε μορφή ζωής και κυρίως των ζώων και πόσο κοντά είμαστε σε χαρακτηριστικά, κάποιος άλλος έβγαζε την ανθρωπότητα από την ατιμία και την κακία του ρατσισμού.
Κάποιοι εδώ και πεντακόσια χρόνια ξαναξεκίνησαν το εμπόριο των ανθρώπων με πρόσχημα τη διαφορά του χρώματος του δέρματος και της γεωγραφικής καταγωγής.

Ονόμασαν τις «φυλακές» των δούλων με ονόματα όπως το «Φρούριο Αγίου Γεωργίου» που βρίσκεται στη σημερινή Γκάνα. 
Σήμερα αναγνωρίσθηκαν αυτές οι αφετηρίες του δουλεμπορίου και «τιμώνται» σαν μνήμες ντροπής, ως τόποι της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, για να διατηρηθεί στη μνήμη το γεγονός αυτής της απόλυτης εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Οι δουλέμποροι, δουλοκτήτες και ρατσιστές προσέβαλαν πλήρως το πνεύμα του Χριστού που ανακήρυξε την ανωτερότητα των υπηρετούντων και όχι των υπηρετουμένων και αποκάλυψαν την πιο φανερή αναξιοπρέπεια του ανθρώπου που δεν δίνει την προσωπικότητά του στο καλό, αλλά στο χρήμα, την εξουσία και την ανενδοίαστη ιδιοτέλεια της καλοπέρασης, έστω και αν αυτή βασίζεται στην κυριαρχία με βία.

Πριν λοιπόν από διακόσια χρόνια, ακριβώς μαζί με τον Δαρβίνο που τόσο άδικα μισήθηκε, αλλά και που επίσης άδικα διαβάστηκε φτωχά και μονόπλευρα και από τους οπαδούς του, γεννήθηκε ένας από τους μεγάλους ανθρώπους όλων των εποχών, ο Αβραάμ Λίνκολν. Ο Αβραάμ Λίνκολν ήταν πραγματικά μεγάλος όπως είχε πει και ο Λέων Τολστόι, δηλαδή πως «και αν δεν τον ήξεραν οι άνθρωποι, ήταν γνωστός σαν μεγάλη ψυχή στο Θεό». Περίπου αυτό είχε πει ο μεγάλος αυτός ρώσος συγγραφέας και στοχαστής με τη γνωστή διορατικότητα και ειλικρίνειά του.

Ο ίδιος ο Αβραάμ Λίνκολν ήταν από τους πρώτους που διέβλεψε τις μεταμορφώσεις των ηθικών ζητημάτων και του κακού. Είχε μιλήσει για μια νέα μορφή δουλείας, τη «μισθωτή δουλεία». 
Γνώριζε ότι και για τους λαούς υπάρχουν ηθικά διλήμματα. Ήξερε ότι τα δικαιώματα δεν γεννιούνται από την συνειδητοποίηση και τη διεκδίκησή τους και γι’ αυτό πολύ πιο πριν από φιλοζωικές και οικολογικές οργανώσεις είχε αναγνωρίσει προσωπικά τα δικαιώματα των ζώων. Ήξερε όμως το δρόμο του εφικτού, προσπαθούσε να διασώσει την ενότητα και τη σύνθεση των λαών χωρίς νικητές και ηττημένους, χωρίς νέους κυρίαρχους και εκμεταλλευτές. Και αυτό είναι ίσως που πλήρωσε. Ήταν οπαδός της πλήρους συμφιλίωσης και δεν ήθελε την εκμετάλλευση της νίκης. Στην εποχή του δεν τιμήθηκε. Παρότι σήμερα είναι διάσημος ο λόγος του μετά τη μάχη του Γκέτυσμπεργκ, ωστόσο τότε, ενώ ήταν ο Πρόεδρος και ηγέτης της χώρας του, μίλησε παραγκωνισμένος εκεί.

Αξίζει να σημειώσουμε πως ο Μαρξ ως ηγετικό πρόσωπο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς ήταν από αυτούς που είχε αναγνωρίσει τον προοδευτικό ηγετικό ρόλο στον Αβραάμ Λίνκολν και αυτό ίσως το αποκρύπτουν αυτοί που αποδέχθηκαν τον βάναυσο ολοκληρωτισμό του «υπαρκτού» σοσιαλισμού. Το ερώτημα όμως είναι γιατί η ανθρωπότητα, όταν είναι απογοητευμένη από τους πολιτικούς της και την πολιτική, όταν παραπονιέται για έλλειψη ηγετών με όραμα και αξίες, δεν δείχνει να θέλει να θυμάται τέτοιες περιπτώσεις και να τις τιμά.

Σημειώνουμε ότι τη χρονιά αυτή ανέλαβε ο Μπαράκ Ομπάμα την ηγεσία των ΗΠΑ δικαιώνοντας συγκυριακά ένα δρόμο που άνοιξε πρώτος ο Λίνκολν και θεσμικά σχεδόν ολοκλήρωσε ο Λύντον Τζόνσον, ο οποίος στα κοινωνικά ζητήματα ήταν σαφώς προοδευτικός, μετά μάλιστα από τους σχετικούς αγώνες του Μ.Λούθερ Κινγκ και του Μάλκολμ Χ.

Ο Αβραάμ Λίνκολν, παρότι ήταν ίσως ο μόνος που δεν στήριξε τον επεκτατικό πόλεμο των ΗΠΑ σε βάρος του Μεξικού, πράγμα που έδειξε σαφώς ηθικό σθένος για πολιτικό που στόχευε στην ηγεσία της χώρας, έδωσε έμφαση στην ενότητα της χώρας. Αυτό σε αντίθεση με τις σύγχρονες πολιτικές των ΗΠΑ και άλλων Μεγάλων Δυνάμεων που υποδαύλισαν σε όλο τον κόσμο πολιτικές διάσπασης ομοσπονδιακών κρατών με προσχήματα, που μπορεί μεν να είχαν ερείσματα ηθικά και άλλα, όμως αυτές το έκαναν με ουσιαστικό κίνητρο και κανόνα το «διαίρει και βασίλευε». 

Τέτοια εγχειρήματα έγιναν τα τελευταία χρόνια και στη Λατινική Αμερική, πάντα στη λογική μιας ενδοομοσπονδιακής διαφοράς πλούτου και ισχύος και σε βάρος της ομοσπονδιακής ενότητας και του οικονομικού μερισμού. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί ούτε οι ίδιοι οι Αμερικανοί δεν πολυτίμησαν τον Αβραάμ Λίνκολν.

Το «αστείο» της υπόθεσης είναι ότι ο Αβραάμ Λίνκολν υπήρξε από τους ιδρυτές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος που μέχρι τον Θεόδωρο Ρούσβελτ δεν είχε ακόμη παραδοθεί ψυχή τε και σώματι στο μεγάλο κεφάλαιο, αλλά αντιθέτως, κυρίως μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, πήρε θέση ενάντια στην απόλυτη κυριαρχία του. Έτσι μπορεί εξηγηθούν περισσότερα.

Φυσικά το ρεπουμπλικανικό κόμμα δεν είχε και τις ψήφους του Νότου μέχρι τη στιγμή που ένας δημοκρατικός Πρόεδρος, ο Λ.Τζόνσον, εξάλειψε τα τελευταία υπολείμματα ρατσισμού κάνοντας έτσι τους δημοκρατικούς να χάσουν την απόλυτη κυριαρχία τους στον Νότο. 
Οι άλλες χώρες δεν έχουν λόγο να τιμήσουν έναν Αμερικανό πολιτικό είτε για όμοιους λόγους είτε γιατί είναι άλλης εθνότητας. Και έτσι τελικά ένας «φίλος της ανθρωπότητας» μένει ορφανός από μνήμη

Κακό σημάδι αυτό για το μέλλον. Οι ηθικές κρίσεις θα αναγεννηθούν. Το σύστημα δεν είναι επαρκές. Θα χρειαστούν ηθικά παραδείγματα και όχι μόνον επιστημονικά και άλλα. Κυρίως αυτά τα παραδείγματα ηθικής, σοφίας και καλωσύνης, θα χρειαστούν στην πολιτική, άσχετα από ιδεολογηματικές ή εύκολες, έγκυρες ή περιθωριακές ρητορίες. Ας αποδώσουμε λοιπόν ξανά φόρο τιμής στον Αβραάμ Λίνκολν, έναν άνθρωπο που με τόση ηπιότητα, πραότητα και ενάργειεα μπόρεσε να αγωνιστεί και να υπερβεί κάθε ιδιοτέλεια ηγέτη.

Ίσως το αξιοθαύμαστο σε αυτή τη μεγάλη ψυχή να είναι το γεγονός ότι, όχι μόνον ξεπέρασε την ψυχολογική του προτίμηση να είναι προσωπικά άχρηστα ενοχλητικός, αλλά μπόρεσε με τόση ευκολία να αχρηστεύσει τη γοητεία της εξουσίας και να είναι απόλυτα οικείος και δοσμένος. Αυτό είναι το πιο δύσκολο και σκοτεινό σημείο για τους ανθρώπους της εξουσίας, ακόμη και αν είναι ιδεολόγοι και διανοητικά αποφασισμένοι. Ο Αβραάμ Λίνκολν είναι από τους ελάχιστους στην ιστορία με αυτό το χαρακτηριστικό και ίσως μάλιστα κατέχει τα πρωτεία του «απλού ανθρώπου» όπως θα έλεγε ο μεγάλος Άγγλος ποιητής και στοχαστής Ρόμπερτ Μπράουνινγκ. 

Η εξουσία σε αυτήν την περίπτωση ανέδειξε με μια μοναδική ψυχολογική διαύγεια έναν άνθρωπο πραγματικά δοσμένο στο κοινό καλό, αφιλόδοξα και με βαθιά απλότητα και οικειότητα. Υπήρξε άνθρωπος που κυβέρνησε χωρίς χωριστικότητα και γοητεία. Ανθρωπολογικά είναι το παράδειγμα του πραγματικά δημοκρατικού ανθρώπου.Να γιατί ίσως δεν τιμήθηκε. Γιατί ο κόσμος της πολιτικής στην ουσία έχει ως αυτοσκοπό, παρ’ όλες τις υποκριτικές διακηρύξεις περί του αντιθέτου για αιώνες τώρα, την χωριστικότητα και τη γοητεία της εξουσίας.

Τώρα λοιπόν για τον 21ο αιώνα χρειάζεται ξανά το ψυχολογικό και πολιτικό παράδειγμα του Αβραάμ Λίνκολν, για να ανοίξει σιγά-σιγά πραγματικά και όχι με υποκρισία ο δρόμος της ηθικής και των ιδεών του κοινού καλού στην πολιτική και τον πολιτισμό. Ας θυμηθούμε ότι τον Αβραάμ Λίνκολν τίμησαν μεγάλοι άνθρωποι της τέχνης και του στοχασμού, όπως ο Ουίτμαν, μαζί με κοινούς ανθρώπους.

Ήταν τελικά ένας άνθρωπος που δεν εκτόπιζε και δεν ανταγωνιζόταν άλλους ανθρώπους. Λειτουργούσε με μηδενική ιδιοτέλεια και εκπλήρωνε το αίτημα του Χέγκελ, αλλά και κάθε άλλου φιλοσόφου, για έναν άνθρωπο που να κινείται με μηδενική ιδιοτέλεια και μάλιστα στη δημόσια ζωή και στο πεδίο εξουσίας της. Αυτό ήταν ένα θαύμα, ήταν ένα «χάρμα του ανθρωπίνου είδους», όπως είχε αποδοθεί ο όρος σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις και συγκεκριμένα στον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Τίτο.

2 Δεκεμβρίου 2009

Ιωάννης Ζήσης, Δημοσιογράφος-Συγγραφέας,
Μέλος της Γραμματείας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ
ioanniszisis@solon.org.gr 

Σχετικά άρθρα