TEXACO-ΕΚΟΥΑΔΟΡ: ΜΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ

Ένα νέο ντοκιμαντέρ του γνωστού σκηνοθέτη Τζο Μπέρλινγκερ με τον τίτλο “Crude” θα στρέψει τους επόμενους μήνες τα βλέμματα της παγκόσμιας κοινότητας σε ένα θέμα που πολλοί θα προτιμούσαν να ξεχάσουν: τα πεπραγμένα της βορειοαμερικανικής εταιρίας Texaco στο Εκουαδόρ της Λατινικής Αμερικής, τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα μια από τις μεγαλύτερες δικαστικές διαμάχες όλων των εποχών και τη μεγαλύτερη σύμφωνα με τους κατοίκους σχετιζόμενη με πετρέλαιο οικολογική καταστροφή που γνώρισε ο πλανήτης.

Η εταιρία Chevron η οποία έχει αγοράσει την Texaco έχει δεχθεί αγωγή ύψους 27 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τους κατοίκους περιοχών του βορειοανατολικού Εκουαδόρ, με κύρια κατηγορία την επιτηδευμένη απόρριψη από πλευράς Texaco στο διάστημα 1964 έως 1990, 18 εκατομμυρίων γαλονιών πετρελαϊκών αποβλήτων στην περιοχή με αποτελέσματα οδυνηρά για τους κατοίκους της λατινοαμερικάνικης χώρας. Οι ενάγοντες κάνουν λόγο για την μεγαλύτερη -σχετιζόμενη με το πετρέλαιο- καταστροφή όλων των εποχών και για ένα «Τσερνομπίλ των Δασών».

Οι περιοχές στις οποίες κατοικούν κυρίως οι ιθαγενικές φυλές Cofán, Siona, Secoya, Kichwa και Huaorani, καταλήφθηκαν στην κυριολεξία από την Τέξακο το 1964, για την εκμετάλλευση των τεράστιων κοιτασμάτων πετρελαίου. Περισσότερες από 350 πετρελαιοπηγές δημιουργήθηκαν σε μία έκταση 4.300 τ.χλμ. για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Οι κάτοικοι της περιοχής, έχοντας τις διαβεβαιώσεις των αρχών για την τεχνογνωσία και το παγκοσμίου φήμης όνομα της Texaco, δεν μπορούσαν καν να υποπτευθούν τι τους περίμενε…

Σύμφωνα με τους κατοίκους η τεχνολογία που χρησιμοποίησε η Τέξακο δεν ικανοποιούσε ούτε τα στάνταρ της τότε εποχής. Τα απόβλητα ρίπτονταν χωρίς καμία πρόνοια σε τεράστιες λακκούβες μέσα στο δάσος καταστρέφοντας το περιβάλλον και βέβαια τον αγροτικό τρόπο ζωής των ιθαγενικών φυλών της περιοχής[1]. Είναι χαρακτηριστικό ότι η απόρριψη πετρελαϊκών αποβλήτων με τον τρόπο που γινόταν στην περιοχή είχε απαγορευτεί σε πολιτείες της γενέτειρας της Τέξακο των ΗΠΑ, δεκαετίες πριν όπως έγινε δια νόμου στην πολιτεία της Λουιζιάνα από το 1942.

Το συνολικό μέγεθος των εκατομμυρίων γαλονιών πετρελαϊκών αποβλήτων που άφησε η εταιρία στην περιοχή μέχρι το 1992 ίσως σύμφωνα με εκτιμήσεις να είναι μεγαλύτερο και από το ποσό για το οποίο μηνύθηκε το 2003 από τους 30.000 και πλέον πολίτες του Εκουαδόρ, ξεπερνώντας ίσως και τα 19 εκατομμύρια γαλόνια. Σε ορισμένες περιοχές τα τοξικά απόβλητα, όπως για παράδειγμα οι συγκεντρώσεις υδροκάρβουνου ξεπερνούν κατά 280 φορές τις επιτρεπόμενες μέγιστες[2].

Οι κάτοικοι ελάχιστα χρόνια μετά τη έναρξη των εργασιών εξόρυξης των κοιτασμάτων, ανέφεραν γρήγορα εξανθήματα στο δέρμα, την μόλυνση ποταμών και λιμνών της περιοχής, ενώ λίγο αργότερα διαπιστώθηκε η εξαφάνιση κάποιων ψαριών από αυτά, τα οποία μάλιστα αποτελούσαν και το βασικό είδος διατροφής για πολλές κοινότητες της περιοχής. Σύντομα επηρρεάστηκαν άμεσα και οι καλλιέργειες, οι οποίες μολύνθηκαν με τους ιθαγενείς αγρότες να βλέπουν απελπισμένοι τα μοναδικά περιουσιακά τους στοιχεία να καταστρέφονται.

Τα χειρότερα όμως δεν φάνηκαν παρά με την πάροδο των χρόνων. Οι κάτοικοι ισχυρίζονται -με βάση την αγωγή που έχει κατατεθεί- ότι εξαιτίας της δράσης της εταιρίας σταδιακά αυξήθηκαν τα περιστατικά καρκίνου, κυρίως αυτού του στόματος, του στομάχου και της μήτρας, η αύξηση των περιπτώσεων λευχαιμίας και η υπερβολική αύξηση αποβολών των εγκύων, ενώ θραύση κάνουν οι ασθένειες του δέρματος και οι διάρροιες. Τα τελευταία χρόνια γεννιούνται και βρέφη με γενετικές ανωμαλίες[3].

Η Texaco Petroleum Company η οποία σταμάτησε την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων στις αρχές της δεκαετίας του ’90 δέχτηκε σύντομα σωρεία κατηγοριών. Στις αρχές του 1994 ιδρύθηκε από τους κατοίκους των μολυσμένων περιοχών το Μέτωπο για την Υπεράσπιση της Αμαζονίας (Frente de Defensa de la Amazonia).

Η εταιρία πάντως, επωφελούμενη και της πολιτικής πραγματικότητας της χώρας τότε, έφτασε σε συμφωνία με την κυβέρνηση του Εκουαδόρ το 1995, σύμφωνα με την οποία θα αναλάμβανε την εκκαθάριση των περιοχών καταβάλλοντας 40 εκατομμύρια δολάρια, χρηματικό ποσό το ποσοστό του οποίου αναλογούσε -σύμφωνα με την αμφιλεγόμενη συμφωνία- στην συμμετοχή της Texaco στο κονσόρτσιουμ με την κρατική Petroecuador.

Η συμφωνία με την κυβέρνηση του νεοφιλελεύθερου Sixto Durán Ballén προέβλεπε ότι η Texaco μετά την εκκαθάριση των περιοχών η οποία άρχισε το 1996 απεμπλέκονταν από οποιαδήποτε περαιτέρω ευθύνη και υποχρέωση. 

Παρόλα αυτά οι περιοχές που η εταιρία υποστηρίζει ότι καθαρίστηκαν, μάλλον έχουν…ακόμα κάποια απόβλητα. Πορεία των κατοίκων της περιοχής στις 5 Οκτωβρίου προς μία «καθαρή» περιοχή κατέληξε σε μία περιοχή γεμάτη πετρελαϊκά απόβλητα στα οποία μάλιστα έριξαν συμβολικά ένα φέρετρο, το οποίο είχε γραμμένο πάνω του το όνομα του απερχόμενου διευθυντή της Chevron Ντέιβιντ Ο’ Ρίλι.

Η κατάσταση στις περιοχές στις οποίες έδρασε και αργότερα «καθάρισε» η Texaco συνεχίζει να είναι δραματική καθώς οι κατήγοροί της ισχυρίζονται ότι με τη δράση της εχεί καταστρέψει την ζωή και την υγεία των κατοίκων. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο σε πολλές περιοχές η εταιρία απλά σκέπασε τα απόβλητα ώστε να μην φαίνονται και στα τέλη του 1997 γνωστοποιούσε μετά βαΐων και κλάδων ότι έφερε το καθήκον της εις πέρας…

Περισσότεροι από 30.000 κάτοικοι των περιοχών μήνυσαν την Chevron–Texaco το 2003 για τις επιπτώσεις της δράσης της και για τον «καθαρισμό» των περιοχών που αργότερα είχε αναλάβει ή εταιρία. Η Συμφωνία του 1995 πάνω στην οποία στηριζόταν η εταιρία δεν περιελάμβανε τις περιπτώσεις αγωγών κατά της εταιρίας από ιδιώτες.

Τον Αύγουστο του 2004 μετά από συνεχιζόμενες διαφωνίες μεταξύ εταιρίας και κατοίκων για το μέγεθος της καταστροφής ξεκίνησαν οι αυτοψίες στις εν λόγω περιοχές από εμπειρογνώμονες της κυβέρνησης του Εκουαδόρ, της εταιρίας αλλά και του δικαστηρίου. Μετά από σχεδόν δύο χρόνια και οι τρεις επιτροπές αποδέχθηκαν την ύπαρξη σοβαρότατης μόλυνσης στην περιοχή. Η περίπτωση αυτή έρχεται σε αντίθεση με τα αστήρικτα επιχειρήματα μελών και δικηγόρων της εταιρίας τα οποία έχουν φτάσει στο σημείο να υποστηρίζουν ότι ουδέποτε υπήρξε περιβαλλοντική καταστροφή ή κάποια άλλη συνέπεια από τη δράση της εταιρίας!

Η Chevron η οποία εξαγόρασε την Texaco το 2001, στηρίζει την υπερασπιστική της γραμμή στην συμφωνία με την κυβέρνηση του Εκουαδόρ το 1995, λέγοντας ότι από την στιγμή που προέβη στις «απαραίτητες εργασίες αποκατάστασης» δεν έχει –όπως προέβλεπε η συμφωνία του ’95- καμία περαιτέρω υποχρέωση.  Όπως αναφέρθηκε παραπάνω όμως, η Συμφωνία δεν ισχύει για αγωγές από ιδιώτες.

Σε μία κλασσική στρατηγική αντεπίθεσης δημοσίων σχέσεων περιπλέκει ακόμα περισσότερο την κατάσταση επιρρίπτοντας ευθύνες στην τοπική Petroecuador, καταγγέλλοντας μάλιστα την κυβέρνηση του Εκουαδόρ για παραβίαση της Διμερούς Συμφωνίας Επενδύσεων μεταξύ Εκουαδόρ-ΗΠΑ καθώς και παραβίαση του διεθνούς δικαίου! Η Chevron έχει σε συνεχή λειτουργία μια εκστρατεία μέσω των μμε στις οποίες συχνά προσπαθεί να προβάλλει τον εαυτό της ως το «θύμα» της υπόθεσης. Η προσπάθεια της εντάθηκε μετά την βράβευση με το περιβαλλοντικό βραβείο Goldman των δύο ακτιβιστών Πάμπλο Φαχάρδο Μεντόθα και Λουίς Γιάνθα για τον αγώνα τους εναντίον της εταιρίας[4].

Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι παρά τις απελπισμένες φωνές των κατοίκων της περιοχής επί χρόνια, η υπόθεση ξαναβρήκε χώρο στα βορειοαμερικάνικα μμε, όταν ο Πάμπλο Φαχάρδο βραβεύτηκε, τελείως ανέλπιστα μάλλον, τον Δεκέμβριο του 2007 από το…CNN, ως «Ήρωας του Μήνα», με την Chevron να μην πιστεύει στα μάτια της…και τα αυτιά της.  Παρά την αξιοθαύμαστη κάλυψη την οποία έχουν οι εταιρίες στις ΗΠΑ από τα μμε, οι φωνές διαμαρτυρίας και αντίστασης όλο και πυκνώνουν, αφού και η περιβαλλοντική/κοινωνική καταστροφή είναι ορατή αλλά και η προσπάθεια της Chevron κάθε ημέρα που περνά μοιάζει ένας αγώνας ενάντια στη λογική.

Η εισαγγελέας Κέρι Κένεντι κόρη του Ρόμπερτ Κένεντι, μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας και του Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων “Robert F. Kennedy”, σε πρόσφατο ταξίδι της στο Εκουαδόρ περιέγραψε την κατάσταση: «Εκτάσεις γεμάτες με βάλτους πετρελαίου, τεράστιες λακκούβες στο έδαφος γεμάτες απόβλητα και εγκαταλελειμμένες από την Τέξακο μολυσμένες εγκαταστάσεις. Τα φορτηγά της Τέξακο πέταγαν τα απόβλητα ακόμα και σε δρόμους από τους οποίους πέρναγαν άνθρωποι. Η εταιρία ήξερε ότι θα πέθαιναν άνθρωποι εξαιτίας της δράσης αυτής, αλλά το αγνόησε. Αυτό που έκαναν είναι σίγουρα μια γενοκτονία εξ’ αμελείας»[6]… 

Η απόθεση των αποβλήτων της εταιρίας σε δρόμους, λίμνες, ποτάμια και λακκούβες ήταν συνεχής. Υπήρξαν μάλιστα και περιπτώσεις στις οποίες οι κάτοικοι της περιοχής έπρεπε να δημιουργήσουν φράγματα σε ποταμούς, ώστε ο τοξικός βούρκος των πετρελαϊκών αποβλήτων να σταματήσει να ρέει[7]