ΖΩΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ, ΖΩΗ-ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ-ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ (του Γιάννη Ζήση)

forest - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

forest - Σόλων ΜΚΟ

   Ο πολιτιστικός χάρτης για το περιβάλλον έχει μια πανάρχαια αφετηρία, μια αφετηρία από την εποχή που ο άνθρωπος ήταν αναπόσπαστο μέρος της φύσης και που λειτουργούσε με πολύ περιορισμένες εργαλειακές, τεχνικές και δυνάμεις, και που η σχέση του με το περιβάλλον περιορίζονταν αποκλειστικά στην υπερβατική ερμηνεία και διαμεσολάβηση μέσα από τις τελετουργίες του και τη θρησκεία του.

           Η θρησκεία αποτελούσε από την αρχαιότητα κατά κάποιο τρόπο μια μορφή κύρους για το άγνωστο, εξοικείωσης με το επέκεινα της αντίληψης και της ερμηνείας του ανθρώπου. Ο μύθος που λειτούργησε ως πρώτο βήμα για τη θρησκεία ακροβατούσε μεταξύ ερμηνείας, γνώσης και αισθητικής σύλληψης του μοντέλου της πραγματικότητας και θρησκείας.
            Στην ίδια περίοδο είχε αρχίσει ο άνθρωπος να προσλαμβάνει το περιβάλλον ως στοιχείο της συνείδησής του διαμορφώνοντας μια αμοιβαιότητα στο πεδίο της συνείδησής του, μεταξύ του εαυτού του και του περιβάλλοντος. Σε αυτή την αμοιβαιότητα υπήρχε και η βαρβαρότητα, όπως και ο εξευγενισμός και η ευαισθητοποίηση.

“Εάν μάλιστα πρέπει να πιστεύαμε σε 
τόσες   πολλές, παλαιές και 
ταυτόχρονα αξιόλογες 
 διηγήσεις 
που  αφορούν στον Πυθαγόρα, 
αυτός ημέρευε ακόμα και  τα ά-λογα
ζώα έχοντας  στο λόγο του κάτι 
καθαρτικό και επαινετικό…
Όπως μάλιστα λένε αφού  
έπεισε την  αρκούδα Δαύνια, 
φοβερή μάστιγα των κατοίκων 
και τη χάιδεψε για πολλή 
ώρα, ταϊζοντάς την με κριθαρένιο 
ψωμί και βελανίδια, και ξορκίζοντάς την ποτέ ξανά  να μην αγγίξει έμψυχο ον, την απελευθέρωσε. Αυτή μόλις ελευθερώθηκε έφυγε στα όρη  και τα δάση και από τότε καμία φορά δεν φάνηκε να επιτίθεται ούτε  και κατά άγριων ζώων”

Ιάμβλιχος, Περί του Πυθαγορικού Βίου

         Εκ των υστέρων  διαπιστώνουμε ότι η εξιδανίκευσή μας για το παρελθόν δεν είναι πάντα εύστοχη και επιστημονικά αληθινή. ­ Η αξία της αβλάβειας και της συμπόνιας για τα έμβια όντα έχει τις ρίζες της στην εποχή των Πυθαγορείων και του Θεόφραστου, στην εποχή των μεγάλων διανοητών, φιλοσόφων και  ιδρυτών θρησκειών στην ανατολή μέχρι την εποχή του Ασόκα.

        Σιγά-σιγά αυτή η σχέση απέναντι στο περιβάλλον έπαιρνε διάφορες γεωγραφικές αποχρώσεις ιστορικών εξελίξεων στους διαφορετικούς τόπους. 
         Μεγάλες φυσιογνωμίες της κλασσικής αρχαιότητας, και της αφετηρίας του δυτικού πολιτισμού αλλά και της κεντρικής και άπω Ανατολής, ανέδειξαν την αναγνώριση του περιβάλλοντος, μέσα από την τελική μοίρα της κάθε ζωής στο θάνατο, μέσα από τη βιοπάλη της επιβίωσης και μέσα από τη συμπόνια και την αλληλεγγύη που αναδείχθηκε στην κοινή μοίρα των όντων.

        Το ζήτημα παίρνει τις οριστικότερες διαστάσεις του με το πρώιμο ρομαντισμό που εκφράζεται από την εποχή του Λεονάρντο Ντα Βίντσι μέχρι τον Τζέρεμι Μπένθαμ, με τις μεμονωμένες και ιδιόρρυθμες προσεγγίσεις που ανέπτυξαν στο θέμα της βαρβαρότητας του ανθρώπου απέναντι στη φύση.

         Oι δύο πρώτοι με τη νομική προφητεία τους για μια εποχή δικαιωμάτων όχι μόνο για όλα τα έμβια όντα αλλά ακόμα και για τα αντικείμενα. Ύστερα με το ρομαντισμό που αναδεικνύει την ευαισθησία του ανθρώπου, την αισθητική αναζήτηση του ωραίου σε συνάρτηση με τη φύση, το τοπίο και τις σχέσεις, μέσα από την κλασσική και ρομαντική λογοτεχνία που φτάνει στις μέρες μας, το περιβάλλον επανατοποθετείται σαν καθολική προοπτική κοινής μοίρας. Αναδεικνύεται η διαρκής και αδιαχώριστη αμοιβαιότητα της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής με την ποιότητα του περιβάλλοντος κυρίως στο 2ο μισό του του 20ου αιώνα.      

            Ο πολιτιστικός χάρτης για το περιβάλλον άρχισε να διαμορφώνεται μέσα από την τάση του ανθρώπου να οριοθετήσει την ιδιοτέλειά του και να καταλάβει ότι είναι πολύ ισχυρότερη η αξία της απόλαυσης του περιβάλλοντος από την εμπορευματοποίησή του και τη βάρβαρη κατάκτησή του. Ταυτόχρονα η αγάπη για τη ζωή, η αναγνώριση της αξίας της ζωής σε κάθε ον και η ανάπτυξη της συμπάθειας για τα έμβια όντα έβαλε μια πρόσθετη και πιο βαθιά ανθρώπινη πολιτιστική διάσταση στη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον.

        Αυτό δε θα μπορούσε να είχε φτάσει στη σημερινή δυναμική αν ένα πλήθος από ανθρώπους της οικολογίας, ανθρώπους που βίωσαν την αισθητική διάσταση της σχέσης ανθρώπου και περιβάλλοντος και από το πλήθος των οικολογικών οργανώσεων του οικολογικού κινήματος δεν είχε αναδείξει αυτή την ζωηρότητα της σχέσης.
           Ο άνθρωπος συγκινείται και αναπτύσσεται μέσα από μια δυαδική προσέγγιση απέναντι στο περιβάλλον, από τη μία μέσα από την προσέγγιση των αναγκών του, και από την άλλη μέσα από την προσέγγιση της ευαισθησίας του.

           Η ευαισθησία του βοήθησε στο να μπουν κάποιοι κανόνες προστασίας και στην ουσία συνηγορεί σε μια δημιουργική σχέση και δυναμική όπως αυτή που περιγράφει ο Ζωρζ Μπρακ σαν αναγκαία για την τέχνη στη φράση ‘‘με κανόνα και συγκίνηση’’
         Και συγκινησιακά αλλά και κανονιστικά το περιβάλλον έχει γίνει μια διαρκής διάσταση πολιτισμού.
        Υπάρχει ένα ευρύτατο φάσμα πολιτιστικών τοποθετήσεων απέναντι στο δικαίωμα της ζωής, στην αναγνώριση της αξίας της ζωής, στη συμπάθεια για τη ζωή και στη διαχείριση της ποιότητας της ζωής.

         Μπορούμε εδώ να σημειώσουμε ότι πια η φύση αναδεικνύεται όχι μόνο σαν εργαλειακός Προμηθεϊκός Χώρος αλλά σαν χώρος που απαιτεί μια νέα Προμηθεϊκή τεχνική για τη διάσωσή του. Σ’ αυτή τη νέα Προμηθεϊκή τεχνική πρέπει να αναβιώσουμε και το Ορφικό Πρότυπο της αρμονίας και του ωραίου, της σιωπής και της τέχνης του ανθρώπου


13 Οκτωβρίου 2009

Γιάννης Ζήσης, Δημοσιογράφος – Συγγραφέας
Μέλος της γραμματείας της μκο Σόλων

ioanniszisis@solon.org.gr

 

Σχετικά άρθρα