1

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ (του Γιώργου Μαυρουλέα)

Ο καιρός των εύκολων λύσεων, αυτών δηλαδή που έδιναν αναβολή σε κάποιο πολιτικό ή κοινωνικό πρόβλημα, έχει παρέλθει. Το να «κρύβουμε τα σκουπίδια κάτω από το χαλάκι της πόρτας» λειτούργησε μέχρι που το χαλάκι δεν μπορεί να κρύψει ούτε μια γόπα πλέον.

Aυτό συμβαίνει για τρεις κυρίως λόγους:
1. Η οικονομική κρίση δεν επιτρέπει αναβολές στο χειρισμό της καθώς δεν επηρεάζεται από επιφανειακούς τακτικισμούς αλλά από αποφασιστικές καινοτόμες διαρθρωτικές επιλογές.

2. Κάθε επιλογή πλέον απαιτεί την κοινωνική συναίνεση. Προϋπόθεση που δεν είναι τόσο απλό να επιτευχθεί καθώς η πολιτική έχει χάσει πια το κοινωνικό της έρεισμα και οι πολίτες δεν την εμπιστεύονται. [Αξίζει ανάλυσης και με συγκεκριμένα παραδείγματα για το πως οδηγήθηκε εκεί η πολιτική].

3. Η παγκοσμιοποίηση είναι ένα γεγονός. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που η επίλυση επιμέρους προβλημάτων πλέον της κάθε χώρας να επηρεάζει πολύ ή λίγο όλες τις άλλες. Για πρώτη φορά στην ιστορία του πλανήτη (με εξαίρεση ίσως την περίοδο του δευτέρου παγκόσμιου πολέμου) οι πολιτικοί καλούνται να υπερβούν τους εαυτούς τους και να συνεργαστούν σκεπτόμενοι πρωτίστως πλανητικά και δευτερευόντως εθνικά.

         Το πρόβλημα λοιπόν της μετανάστευσης δεν επιλύεται στη βάση περιοριστικών μέτρων που θα ληφθούν σε εθνικό επίπεδο. Ως τέτοιο ακούγεται από κάποιους «θερμόαιμους» η επιστροφή των μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους. Η λήψη τέτοιων μέτρων για παράδειγμα στην Ελλάδα θα έφερνε τόσο μικρό αποτέλεσμα ώστε ν’ ακούγεται ουτοπικό, η δε χρησιμοποίηση κονδυλίων για κάτι τέτοιο να μοιάζει σπατάλη. Υπάρχει δυνατότητα να μαζευτούν όλοι οι παράνομοι μετανάστες δηλαδή και να σταλούν πίσω στη χώρα τους; Έχει σκεφτεί κάποιος το κόστος μιας τέτοιας μεταφοράς 200.000 περίπου ανθρώπων;!

        Και πώς θα τους απελάσουμε, με αεροπλάνα ή με πλοία; Υπάρχει περίπτωση να βρεθούν πληρώματα (πέρα από στρατιωτικά που όμως θα αποτελούσε παράβαση διεθνών κανόνων και του συντάγματος) που θα δέχονταν να κάνουν μια τέτοια μεταφορά; Ποιος ναυτικός θα δεχόταν να είναι μέλος πληρώματος σε ένα πλοίο που μεταφέρει χίλιους (για παράδειγμα) λαθρομετανάστες και με τι μισθό; Πόσα τέτοια πλοία θα μπορούσε μια κυβέρνηση να μισθώσει και με τι κόστος;

        Αυτά τα ανεδαφικά δε γίνονται. Ούτε τα πογκρόμ μπορούν να φέρουν αποτέλεσμα. (Για να προλάβουμε κάποιους που μάλλον διακρίνονται από ρατσιστικές διαθέσεις). Όχι μόνο γιατί διακόσιες χιλιάδες κόσμος αν αντιδράσει, θα γίνουν πεδία μάχης οι πόλεις και οι καταστροφές οι άμεσες και οι αποθετικές (πχ στον τουρισμό) θα ήταν τέτοιες που ακόμη και οι πλέον σκληροπυρηνικοί εθνικιστές ή ρατσιστές θα άλλαζαν άποψη για το θέμα, αλλά και γιατί από μόνοι τους οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν τη δυνατότητα επιστροφής ή μετακίνησης έξω από τη χώρα μας. Εκτός αυτού θα έσπρωχνε ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων στην παρανομία και την εγκληματικότητα.
        Τα πογκρόμ όμως (πέρα από μια αμοραλιστική επιλογή) δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση λύση. Φανταστείτε για παράδειγμα να έκανε πογκρόμ η Τουρκία στους δικούς της αντίστοιχους λαθρομετανάστες. Τουλάχιστον οι μισοί θα πέρναγαν με τη μία στη χώρα μας.

         Η λαθρομετανάστευση όμως αποτελεί όντως πρόβλημα. Η ριζική του επίλυση είναι πρόβλημα όλων των κρατών. Οφείλεται στην οικονομική κυρίως εξαθλίωση των χωρών που την τροφοδοτούν. Δεν μπορούμε να διανοηθούμε το πώς βιώνουν αυτοί οι άνθρωποι την καθημερινότητά τους. Η απόγνωση για επιβίωση των ανθρώπων αυτών, τους αναγκάζει να ξοδέψουν ότι έχουν και δεν έχουν για ένα εισιτήριο προς την ελπίδα. Αυτό δεν είναι μια υπερασπιστική θέση αλλά η αλήθεια και αν δεν την κατανοήσουμε δε θα επιλύσουμε το πρόβλημα. 

          Μέχρι σήμερα με τον άλφα ή βήτα τρόπο οι χώρες που τροφοδοτούν με μετανάστες τις δυτικές χώρες, παρέμειναν αντικείμενο εκμετάλλευσης των πλουσίων κρατών. Δεν υπάρχει χώρος σ’ αυτό το άρθρο για να γίνει έστω και σύντομη αναφορά στους τρόπους με τους οποίους έλαβε χώρα αυτή η εκμετάλλευση, αλλά και δε νομίζω ότι αυτό αμφισβητείται από κάποιον.

          Αυτή η εκμετάλλευση όμως είχε και ένα τίμημα. Στρατιές εξαθλιωμένων υπάρξεων που στρέφονται πλέον προς τους εκμεταλλευτές τους ως τελευταία σανίδα σωτηρίας. Η λαθρομετανάστευση  είναι το αποτέλεσμα μιας οικονομικής ανισότητας και εκμετάλλευσης. Η επίλυσή της βρίσκεται στην άρση αυτής της ανισότητας και την ισοκατανομή των οικονομικών πόρων.

           Πώς όμως θα γίνει αυτό; Χωρίς σχεδιασμό, με επενδύσεις μεγάλων επιχειρήσεων; Αυτά ήδη έχουν αποτύχει και η ανάπτυξη δυτικού τύπου θα προκαλέσει πάλι τα ίδια προβλήματα που σήμερα παρουσιάζονται.
          Το ζήτημα δεν είναι απλό. Οι πολιτικές που θα χαραχτούν είναι αναγκαίο να περιέχουν καινοτόμες λύσεις και να είναι προϊόν ενός παγκόσμιου σχεδίου στη βάση της συναίνεσης. Το βάρος πρέπει να δοθεί στις μικρές επιχειρήσεις και μάλιστα σ’ εκείνες με μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, προκειμένου να μην καταστραφεί επιπλέον το περιβάλλον των φτωχών κρατών.

           Μικρά ποσά υπό τύπου άτοκου επιχειρηματικού δανείου (για αγορά εξοπλισμού) ή υπό τύπου εξοπλισμού, μπορούν να αλλάξουν τις ζωές των ανθρώπων αυτών, που σε συνδυασμό με υποδομές για την περιβαλλοντική διαχείριση και κεφάλαια για την περιβαλλοντική  εκπαίδευση αλλά και εκπαίδευση γύρω από τον έλεγχο των γεννήσεων, μπορούν να κρατήσουν τους ανθρώπους αυτούς στις χώρες τους κάτω από υποφερτές συνθήκες. Όσο και να φανεί περίεργο ένα ποδήλατο ή ένα ψυγείο, ένας φούρνος ή μια ραπτομηχανή, λίγα ξυλουργικά εργαλεία ή μια ανεμογεννήτρια ρεύματος ή λίγα φωτοβολταϊκά, μπορούν να φανούν σωτήρια για κάποιους ανθρώπους ή μικρές κοινότητες. Δεν απαιτούνται τεράστια ποσά αλλά στοχευμένες καλύψεις αναγκών.

           Το μεγαλύτερο πρόβλημα σ’ αυτές τις κοινωνίες είναι η διαφθορά των κυβερνητικών παραγόντων ή των δημοσίων υπαλλήλων και αυτό είναι το ζητούμενο: η παράκαμψή τους μέσα από μηχανισμούς που δε θα επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Λύσεις υπάρχουν. Πάντα βρίσκονται. Μία τέτοια είναι και το Δίκαιο Εμπόριο που ήδη έχει αρχίσει να παίρνει διαστάσεις. Αφορά την αγορά προϊόντων από τους δυτικούς καταναλωτές δηλαδή, κατευθείαν από τον παραγωγό χωρίς να μεσολαβεί χονδρέμπορας. Έτσι ο παραγωγός πουλάει σε καλύτερες τιμές με μεγαλύτερο όφελος γι’ αυτόν και την οικογένειά του.  Όταν υπάρχει η βούληση υπάρχει και επινοητικότητα.

          Σπουδαιότερη όμως θεωρούμε τη λύση που είχε προτείνει ο μεγάλος βρετανός οικονομολόγος Τζων Μέιναρντ Κέυνς για τη δίκαιη διαχείριση του παγκόσμιου εμπορίου και πλούτου και που αρχικά είχε γίνει αποδεκτή από όλα τα μέρη στη διάσκεψη του Μπρέντον Γουντς  το 1944 (βλ Κεύνς: Σύστημα Διεθνούς Νομισματικής Σταθερότητας και Ανάπτυξης). Θα μπορούσε να είναι η βάση μιας σοβαρής συζήτησης για επίλυση του παγκόσμιου προβλήματος της τεράστιας οικονομικής ανισότητας μεταξύ των κρατών σε συνδυασμό με τη συσσωρευμένη στο μεταξύ εμπειρία (οικονομική, πολιτική και περιβαλλοντική). Αυτό που κυρίως λείπει είναι η θέληση για επίλυση του προβλήματος ή ορθότερα αυτό που κυριαρχεί είναι μια κοντόφθαλμη πολιτική που στηρίζεται στην αδράνεια και το βόλεμα των πλουσίων κρατών και η απληστία των μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων.

            Μέχρι τη συμφωνία όμως σε παγκόσμιο επίπεδο, στην χώρα μας σειρά μέτρων που θα μπορούσαν να ληφθούν θα οδηγούσε σε ανακούφιση του προβλήματος. Κάποιες προτάσεις σε πολύ γενικές γραμμές και σίγουρα εξαιρετικά ελλιπείς αφού δεν είναι ο κύριος  στόχος του άρθρου αυτού ακολουθούν παρακάτω:
          Το μεγαλύτερο πρόβλημα εστιάζεται στην παραβατικότητα μέρους των λαθρομεταναστών. Η παραβατική συμπεριφορά όμως προάγεται από το ό,τι τελούν υπό καθεστώς ημιπαρανομίας ή παρανομίας αν θέλετε.

          Αυτό πρέπει να αλλάξει και να περάσει σε καθεστώς προσωρινής φιλοξενίας, όπου ο κάθε μετανάστης θα καταγράφεται, θα του δίνεται ένα κείμενο στη γλώσσα του που θα συνοδεύει τα χαρτιά του και το οποίο θα περιέχει γενικές αναφορές στα προβλήματα που θα συναντήσει κατά τη διάρκεια της διαμονής του στη χώρα μας, όπως και πως θα έπρεπε να συμπεριφέρεται προκειμένου να μην οξύνει το πρόβλημα με τους αυτόχθονες κατοίκους. Επίσης πληροφορίες για το που μπορεί να απευθυνθεί για προβλήματα υγείας ή άλλα ζητήματα που αφορούν την προσωρινή του διαμονή και που θα έκαναν τη ζωή του ευκολότερη, τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις που έχει κλπ κλπ.

          Σε κάθε δήμο που έχει μετανάστες θα έπρεπε να υπάρχει συμβούλιο μεταναστών και το οποίο θα διοικείται από μετανάστες.  Στόχος των συμβουλίων αυτών θα είναι η βοήθεια προς τους μετανάστες (για θέματα υγείας, συμβουλευτική δράση) αλλά και οργάνωσής τους κυρίως όσον αφορά τη διαβούλευση με την πολιτεία αλλά και τον έλεγχο της παραβατικότητας. Πολιτιστικές ή άλλες εκδηλώσεις θα μπορούσαν να ανακουφίσουν προσωρινά αυτούς τους δυστυχείς.
          Ως την επίλυση του προβλήματος όμως δεν πρέπει να λησμονεί ο καθένας μας πως η τύχη να γεννηθούμε σε μια πλούσια σχετικά χώρα δεν πρέπει να μας κάνει άσπλαχνους προς όλους τους άλλους που δεν ήταν το ίδιο τυχεροί με εμάς.

          Τέλος ο σημερινός μετανάστης ασχολείται με εργασίες που συνήθως ένας Έλληνας δεν αναλαμβάνει. Δεν είναι αυτός λοιπόν που συμβάλλει στο πρόβλημα της ανεργίας. Αυτή βρίσκει τα ερείσματά της σε άλλους παράγοντες που δε συνδέονται με την παρουσία των λαθρομεταναστών στη χώρα μας.

Γιώργος Μαυρουλέας, πολιτικός επιστήμονας
Μέλος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ
gmavrouleas@solon.org.gr