ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

Η ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΗΘΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ (του Γιάννη Ζήση)

oba - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print
oba - Σόλων ΜΚΟ

President Barack Obama gestures as he addresses a meeting with credit card company representativesThursday, April 23, 2009, in the Roosevelt Room at the White House. White House Photo by Pete Souza
Official White House Photo by Pete Souz

«Σύνορα από τα οποία δε διέρχονται εμπορεύματα, παραβιάζονται από στρατιώτες.», Frédéric Bastiat

Η δυαδικότητα του ηθικού κινδύνου και της στενότητας του χρήματος είναι, σ’ έναν μεγάλο βαθμό, ο κύριος παράγοντας όλων των προβλημάτων της οικονομίας, των κρίσεων και της ασυμφωνίας των θεσμών της κοινωνίας και της οικονομίας.

Για να αντιμετωπίσουμε αυτή την ασυμφωνία και να προκαλέσουμε μια συστημική εναρμόνιση, θα πρέπει να προσεγγίσουμε αποτελεσματικότερα –από ό,τι ως τώρα– τον κερδοσκοπικό χάρτη του χρήματος.

Το χρήμα στην εποχή μας, μέσα από τους κερδοσκοπικούς κτήτορές του, κατευθύνεται ουσιαστικά εκτός του πεδίου των πραγματικών επενδύσεων, σε «εξωτικές» διαδρομές και γεωγραφίες. Αυτό συμβαίνει καθώς οι επενδύσεις στην πραγματική οικονομία αποδίδουν συνήθως πολύ μικρότερα ποσοστά κέρδους και  διότι έχουν ένα πεδίο απόδοσης  που απαιτεί μεγαλύτερη χρονική διάρκεια.

Αυτή η χρονική υστέρηση των επενδύσεων στον πραγματικό οικονομικό κύκλο, σε αυτόν, δηλαδή, του φυσικού οικονομικού προϊόντος  (στα κατασκευαστικά και εμπορικά προϊόντα), δημιουργεί στις μεγάλες συγκεντρώσεις κεφαλαίου μια πίεση φυγής. Επειδή η πραγματική οικονομία  δεν αποτελεί ελκυστικό προορισμό στα μάτια των διαχειριστών των  μεγάλων συγκεντρώσεων του κεφαλαίου, δημιουργούνται νέα πεδία χρηματιστηριακής και κεφαλαιακής φαντασίωσης υποσχέσεων «υψηλών αποδόσεων». 

Όπως αποδείχθηκε, όμως, από την παρούσα διεθνή οικονομική κρίση, αυτοί οι παράγοντες αδυνατούν να «λειτουργήσουν ταμειακά» στο πεδίο της πραγματικής οικονομίας και του πραγματικού κύκλου χρήματος, όταν αυτό απαιτηθεί. Με άλλα λόγια, καταγράφεται πλέον η ανάγκη εύρεσης νέων τρόπων αύξησης του πραγματικού –αυτή τη φορά– κύκλου της οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψιν τους περιβαλλοντικούς περιορισμούς, αλλά και τις νέες επενδυτικές ευκαιρίες που γεννιώνται από αυτούς. Η στενότητα του χρήματος ως προς τα επιτόκια και την σταθεροποιημένη ρευστότητα διαμορφώνει, μέσα στο θεσμικό πλαίσιο κυκλοφορίας του, τους όρους ελέγχου του ηθικού κινδύνου.

Είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένας παράλληλος τομέας οικονομίας εκεί όπου ήδη υπάρχει κοινή ζήτηση, όπως, παραδείγματος χάριν, αυτός των κοινωνικών συμπράξεων. Η ευεργετική ζήτηση θα πρέπει να μπορεί να πραγματώνεται και να μην αναστέλλεται εξαιτίας του παράγοντα του ηθικού κινδύνου απελευθερώνοντας την κοινή ωφέλεια.

Η απελευθέρωση της κοινής ωφέλειας πρέπει να αποτελέσει έναν από τους βασικούς μας στόχους. Οι οικονομικοί παράγοντες δεν μπορούν να λειτουργήσουν ορθά  εντός της θεσμικής γεωγραφίας της κοινής ωφέλειας, και γι’ αυτό, ακριβώς, τον λόγο, πρέπει να περιοριστεί ο ηθικός κίνδυνος.

Είναι ώρα, λοιπόν, να αναδείξουμε τη δημιουργική φαντασία. Μέχρι τώρα, στους θεσμούς και στην οικονομία, η δημιουργική φαντασία λειτούργησε στο πλαίσιο της αφετηρίας. Έτσι, λόγου χάριν, στον θεσμό της ιδιοκτησίας η δημιουργική φαντασία οδήγησε στην αναζήτηση νέων κερδοσκοπικών οριζόντων. 
Εκεί μάλιστα αποδείχθηκε αρκετά αποτελεσματική. Όταν όμως η δημιουργική φαντασία στην οικονομία αποσυνδέεται  από την πραγματική οικονομία, καθώς προκύπτει η ανάγκη του ταμειακού συσχετισμού της πραγματικής και της εικονικής οικονομίας, τότε προκύπτουν σοβαρά προβλήματα. Ορθά συμβαίνει αυτό, γιατί διαφορετικά θα μιλούσαμε για μια ιδιωτικοποίηση της παραγωγής του χρήματος. 

Για την ώρα, το χρήμα παράγεται από τον δημόσιο τομέα.  Εδώ, οι νεοφιλελεύθεροι καλούνται να αποδεχτούν και να κατανοήσουν τον θεμελιώδη κρατισμό του χρήματος. (Οι νεοκαπιταλιστές – θα έλεγε κανείς καλύτερα – γιατί θεωρούμε ότι ο όρος νεοκαπιταλιστές είναι πιο δόκιμος.) Η έννοια του φιλελεύθερου είναι μια θετική έννοια, η οποία  έχει κακώς χρεωθεί στην ιστορία αρνητικά, κατά έναν αθροιστικό τρόπο. Ενώ οι νεοκαπιταλιστές έχουν οικειοποιηθεί την έννοια του φιλελευθερισμού, καθώς αυτή αποτελεί μια ελκυστική έννοια, οι επικριτές των πρακτικών τους, από την άλλη, την έχουν φορτίσει αρνητικά εξαιτίας τους. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι, μέχρι στιγμής, υπάρχει ένας θεμελιώδης ρόλος του κράτους  –εκτός και αν κάποιοι ζητήσουν και την ιδιωτικοποίηση της παραγωγής του χρήματος.

Υπάρχει η ανάγκη να επαναπροσεγγίσουμε το λειτουργικό και εννοιολογικό πεδίο της προσφοράς και της ζήτησης και να τις στοιχίσουμε με έναν τρόπο πολύ πιο εποικοδομητικό από ό,τι μέχρι σήμερα. Είναι πρόκληση για τον πολιτισμό μας να εξαλείψουμε, μέσα από αυτή την στοίχιση και αλληλεπίδραση  –γιατί αλληλεπιδρούν αυτές οι δύο όψεις– τους ηθικούς κινδύνους και, τελικά, και τις οικονομικές στενότητες. Έτσι μόνο θα εξέλθουμε από τον φαύλο κύκλο των κρίσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν είμαστε καθόλου σίγουροι για το αν η επόμενη κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει, ή όχι, στην κατάρρευση του  χρήματος ως ενός –μεταξύ άλλων– εργαλείου του πολιτισμού μας.


Διαβάστε επίσης:
Η έννοια και η θεωρία του ηθικού κινδύνου
Ηθικό κενό, ηθικοί κίνδυνοι και οικονομική κρίση


Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Ημερομηνία ανάρτησης: 24 Ιουλίου 2009

Φώτο: wikimedia

Σχετικά άρθρα