Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΛΟΜΠΙ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

 Η ολοένα και μεγαλύτερη νομοθετική εξουσία την οποία συγκεντρώνουν  οι Ευρωπαϊκοί οργανισμοί  ως αποτέλεσμα των συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τις τελευταίες -δύο τουλάχιστον- δεκαετίες, έχει ως αποτέλεσμα αυτοί να είναι υπεύθυνοι για ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των νόμων και των ρυθμίσεων που αφορούν στους πολίτες των 27 κρατών-μελών. 
         Σε πιο ειδικευμένα θέματα μάλιστα, όπως το περιβάλλον, το ποσοστό των νόμων που εφαρμόζονται από τα κράτη-μέλη ως αποτέλεσμα αποφάσεων των Οργανισμών της Ε.Ε. φτάνει ακόμα και το 80%.
       Αντίστοιχη με την επιρροή που ασκούν τα λόμπι στην πανίσχυρη Ευρωπαϊκή Επιτροπή  είναι και η επιρροή που ασκούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

         Μετριοπαθείς υπολογισμοί εκτιμούν τους λομπίστες στις Βρυξέλλες σε περισσότερους από 15.000 που εκπροσωπούν 2.600 ομάδες συμφερόντων. 70% από αυτούς εκπροσωπούν ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα, 20% περιφερειακές – τοπικές αρχές και άλλους διεθνείς οργανισμούς και 10% ΜΚΟ και συνδικάτα.[1].  Τα νούμερα αυτά αποτελούν απλούς υπολογισμούς με βάση μη επικαιροποιημένα στοιχεία αφού καμία υποχρέωση υποχρεωτικής   καταγραφής δεν υφίσταται προς το παρόν.

          Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιτρέπει τη μόνιμη είσοδο στους χώρους του σε μέχρι τέσσερις λομπίστες ανά ομάδα συμφερόντων. Ήταν μάλιστα το ο πρώτος ευρωπαϊκός οργανισμός που παρείχε μία δημόσια λίστα αυτών που έχουν μόνιμη πρόσβαση σε αυτό.  
        Μετά από έντονες πιέσεις από ομάδες πολιτών η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε τον Ιούνιο του 2008 μία ιστοσελίδα εθελοντικής εγγραφής των ομάδων συμφερόντων όπου δίνουν κάποια υποτυπώδη στοιχεία για τις δραστηριότητες τους.    

          Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αδιαφορεί προς το παρόν στα καλέσματα του Κοινοβουλίου να καταστήσει υποχρεωτική την καταγραφή των λόμπι και αντιστέκεται σε πιέσεις που λένε ότι η εθελοντική καταγραφή έχει φέρει το 25% μονάχα των λομπιστών στο φως και αυτό με πολύ ελλιπή στοιχεία.[2]  
        Στη λίστα καταγραφής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου φαίνεται ότι πρόσβαση έχουν 1641 γκρουπ λομπιστών και 4013 λομπίστες. Τα δύο μητρώα καταγραφής, της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου βρίσκονται υπό ενοποίηση.    

         Ένας από τους σημαντικότερους λόγους που τα λόμπι ασκούν μεγάλη επιρροή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι –όπως και στην περίπτωση της Κομισιόν- το πρόβλημα της έλλειψης εξειδίκευσης των μελών του σε συγκεκριμένα θέματα για τα οποία καλείται να νομοθετήσει.

         Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να θεωρηθεί μάλιστα ακόμη πιο ευάλωτο  στις παρασκηνιακές πιέσεις και διαβουλεύσεις, στη λογική ότι πολλοί από τους Ευρωβουλευτές δεν μένουν παρά μια πενταετία στη θέση τους (όσο διαρκεί δηλαδή μία θητεία). 
          Το πρόβλημα λοιπόν της έλλειψης εξειδίκευσης που ισχύει για τους 12 χιλιάδες μόνιμους υπαλλήλους της Κομισιόν εδώ είναι πολύ μεγαλύτερο λόγω της αιρετής θέσης των 736 Ευρωβουλευτών.  

          Ένα άλλο γεγονός το οποίο εξυπηρετεί τα μέγιστα στην διεισδυτικότητα και την επιρροή των λόμπι στον σχεδιασμό και την υιοθέτηση αντίστοιχων νόμων είναι η νεοφιλελεύθερη λογική της απόλυτης υποστήριξης των επιχειρήσεων (“What’s good for business it’s good for all”) που τις τελευταίες δύο δεκαετίες αποτελεί τον αποκλειστικό σχεδόν γνώμονα των αποφάσεων των Ευρωπαϊκών Οργανισμών.

        Η απουσία ευρύτερου διαλόγου και δημόσιας συζήτησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τους πολίτες αλλά και η χαλαρή –και σε πολλά κράτη ανύπαρκτη- αλληλεπίδραση ή σχέση των ψηφοφόρων με το Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, αποτελούν δύο χαρακτηριστικά συστατικά τους, αυξάνοντας τη δυνατότητα μιας «ανεξάρτητης» και χωρίς έλεγχο από τους ψηφοφόρους των κρατών-μελών πορείας.

         Τα λόμπι έχουν παρέμβει σε εξόχως σημαντικά νομοθετήματα της Ε.Ε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η νομοθεσία της Ένωσης για τα χημικά και την ασφαλή χρήση τους, στην οποία παρενέβησαν με περισσότερες από χίλιες τροπολογίες αλλάζοντας πάρα πολλά σημεία της. 

        Μια έρευνα που πήρε ως παράδειγμα τις ντιρεκτίβες για τα χημικά συστατικά των προϊόντων (REACH) και τα φθοριούχα αέρια δείχνει ότι πάνω από τις μισές τροπολογίες που κατατέθηκαν από τους ευρωβουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος – της μεγαλύτερης δηλαδή πολιτικής ομάδας – είχαν γραφτεί απο τα λόμπι, με κάποιες να έχουν μόνο ελαφρά παραφραστεί από τους βουλευτές.

Υπάρχουν και ζητήματα τα οποία ανάλογα με τη φύση τους διευκολύνουν την αμεσότερη πρόσβαση και τη μεγαλύτερη ακόμα επιρροή των λόμπι σε σχέση με άλλα. 
        Για παράδειγμα, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, ο ρόλος του λόμπινγκ στο τραπεζικό τομέα και στις όποιες προσπάθειές εξυγίανσης και ελέγχου που έχει αναλάβει η Ε.Ε. αναμένεται να είναι ιδιαίτερα ισχυρός, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι στον χρηματοπιστωτικό τομέα, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ομάδες πίεσης προς την αντίθετη των λόμπι κατεύθυνση, όπως υπάρχουν για παράδειγμα για το περιβάλλον οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ. 
       Δεν υφίσταται δηλαδή ένα «αντί-λόμπι» (ανεξαρτήτως της όποιας δύναμής τους) στο ήδη υφιστάμενο λόμπι. 
        Άλλο σημαντικό πρόβλημα στο ζήτημα της ρύθμισης των αγορών, το οποίο ενισχύει και το ρόλο των λόμπι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελεί η μη επαρκής –ή αρκετά διαφορετική ανάλογα με το κράτος- νομοθεσία επί των χρηματοοικονομικών κανονισμών-νόμων. 

        Η Οδηγία για τα πειράματα στα ζώα την άνοιξη του 2009 ήταν αποκαλυπτική του ρόλου των λόμπι στις νομοθετικές ρυθμίσεις των Βρυξελλών, οι οποίες πολλές φορές περνάνε από τις εθνικές κυβερνήσεις ως αποφάσεις-πανάκεια «της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Τότε η Σλοβένα φιλελεύθερη Ευρωβουλευτής Μόικα Ντρκαρ Μούρκο κατέκρινε δημόσια το εκτεταμένο λόμπινγκ από πλευράς φαρμακοβιομηχανιών προκειμένου να μην προωθηθούν νομοθετικές ρυθμίσεις για τη μείωση των πειραμάτων. Οι φράσεις της ήταν χαρακτηριστικές: «Πολλοί συνάδελφοι Ευρωβουλευτές επαναλαμβάνουν τα ίδια επιχειρήματα που ακούω συνεχώς από την επιστημονική κοινότητα και τη βιομηχανία φαρμάκων. Τα ίδια επιχειρήματα, ακόμα και τις ίδιες λέξεις»…

       Οργανισμοί όπως το Sky and Space Intergroup, το European Parliament Financial Services Forum, το Forum for Automobile and Society  και το European Energy Forum αποτελούν το καθένα στον τομέα του –ή και σε μια σειρά τομέων αναλόγως των νομοθεσιών- σημαντικούς μοχλούς «πίεσης» προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 

        Αντίστοιχα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιουργoύνται και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο φαινόμενα «σύγκρουσης συμφερόντων» (conflict of interest) [μια προσπάθεια καταγραφής τους γίνεται εδώ].  Το ίδιο ισχύει και για το φαινόμενο πρώην Ευρωβουλευτές να χρησιμοποιούν την εμπειρία τους για να μεταπηδήσουν σε θέσεις-κλειδιά εταιριών, μεταξύ των οποίων και ο πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Pat Cox.    

        Σε όλα αυτά η δεξιά και ακροδεξιά τάση του εκλογικού σώματος που φάνηκε στις τελευταίες Ευρωεκλογές φαίνεται ότι θα δυσκολέψει ιδιαίτερα την προσπάθεια για μια περισσότερο διαφανή λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

       Δείτε περισσότερες λεπτομέρειες στην εξαιρετική παρουσίαση του Ολιβιέ Χούντεμαν (Olivier Hoedeman), ιδρυτή και συντονιστή της  Corporate Europe Observatory (CEO) με τίτλο «Ο Ρόλος του Λόμπι των Εταιριών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». Η έρευνα παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του 1st Summer Course του CEO, που διοργανώθηκε στις Βρυξέλλες στις 5-7 Ιουλίου 2009. Εκ μέρους της ΜΚΟ Σόλων  συμμετείχε ο υπογράφων. 

______________________

[1] Επεξεργασία των στοιχείων που δίνονται σε αναφορά του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – http://ec.europa.eu/civil_society/interest_groups/docs/workingdocparl.pdf

[2] The Commission’s Lobby Register One Year On – Success or Failure?   http://www.corporateeurope.org/lobbycracy/content/2009/06/lobby-register-success-or-failure

Ευχαριστούμε θερμά τον Ολιβιέ Χούντεμαν για την παραχώρηση της παρουσίασής του και τον Γιώργο Βασσάλο για τη βοήθειά του.

Διαβάστε επίσης, Ο Ρόλος των Λόμπι στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 


22 Ιουλίου 2009

Άρης Καπαράκης
Συνεργάτης της ΜΚΟ Σόλων
aris@solon.org.gr