|
Ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει ένας άλλος ορισμός, που διάβασα πριν από πολλά χρόνια σε άρθρο ενός Άγγλου δημοσιογράφου, ο οποίος επισκέφτηκε την Ελλάδα και έγραψε ένα ρεπορτάζ με τις εντυπώσεις του για την πονηρή νοοτροπία των Ελλήνων.
Στο ρεπορτάζ αυτό ο φλεγματικός και έξυπνος Άγγλος έγραφε περίπου τα εξής:
«Προσπάθησα να καταλάβω τι σημαίνει η λέξη πονηρός και για αυτό κατάφυγα σε λεξικά. Όμως δεν βρήκα ένα ορισμό που να εξηγεί όλα όσα έβλεπα. Τελικά κατάλαβα πως οι Έλληνες λένε πονηρό αυτόν που χρησιμοποιεί τις όποιες δυνάμεις διαθέτει για το ίδιο όφελος. Πονηρός δεν είναι ο έξυπνος, για αυτό οι Έλληνες έχουν και τη λέξη κουτοπόνηρος».
Πράγματι, αν το καλοπροσέξετε, όλες οι αποφάσεις των πονηρών στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του ιδίου οφέλους. Το όφελος του κοινωνικού συνόλου, το λογικό, το έντιμο, το δίκαιο, είναι λέξεις που λέγονται ηχηρά από τους πονηρούς, αλλά δεν αποτελούν κριτήριο των αποφάσεων τους. Κριτήριο είναι μόνο το ίδιο όφελος.
Πονηρός για παράδειγμα, είναι αυτός, που κάνοντας διάφορες τυπικά νόμιμες κομπίνες καταφέρνει: Να πληρώνεται από το Δημόσιο χωρίς να εργάζεται, να μη πληρώνει τους φόρους του, να μη πηγαίνει στρατιώτης αν και δεν έχει πραγματικούς λόγους απαλλαγής, να αγωνίζεται για το ίδιον όφελος και να ισχυρίζεται ότι αγωνίζεται για το όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Η πονηρή νοοτροπία των Ελλήνων, όπως ορίσθηκε προηγουμένως, παραπέμπει σε καταστάσεις κινδύνου και πανικού, όπου ισχύει η αρχή: «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Τα βιώματα των νεότερων Ελλήνων από την Τουρκική σκλαβιά και από αυταρχικές κυβερνήσεις –ας μη ξεχνάμε ότι μέχρι τον 18ον αιώνα υπήρχαν μόνο αυταρχικές κυβερνήσεις – εξηγούν την ανάπτυξη αυτής της νοοτροπίας. Όμως αυτή η νοοτροπία υπήρχε και στην αρχαία Ελλάδα , όπως σχετικά αναφέρεται στα ποιήματα του Ομήρου. Ο Οδυσσέας για παράδειγμα, χρησιμοποίησε πονηριά – τον Δούρειο Ίππο – για την άλωση της Τροίας.
Η δημοκρατική νοοτροπία
Με τον όρο «δημοκρατική νοοτροπία» εννοούμε την υψηλή εκτίμηση, αγάπη και σεβασμό για την ατομική εξουσία όλων των ανθρώπων· για την πίστη στην ισοκρατία των πολιτών και την διασφάλιση σε αυτούς ίσων ευκαιριών και ίσων μεριδίων του κοινωνικού οφέλους.
Η σημερινή νοοτροπία διασφάλισης εξουσίας και οφέλους σε ένα μικρό υποσύνολο πολιτών, στους ημετέρους, δεν είναι δημοκρατική νοοτροπία. Είναι μία ολιγαρχική νοοτροπία, που συνιστά τη βαθύτερη αιτία ανάπτυξης και συντήρησης της πονηρής νοοτροπίας.
Είναι ευνόητο ότι η δημοκρατική νοοτροπία μιας κοινωνίας, επιβιώνει τότε και μόνο τότε όταν η πλειονότητα των πολιτών έχει τη λογική βεβαιότητα ή έστω τη δογματική πίστη, πως οι άνθρωποι δεν πρέπει να ξεχωρίζουν την ιδιωτική από τη δημόσια ζωή τους, όπως δεν την ξεχώριζαν οι πολίτες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας[2].
Από τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι πονηρή νοοτροπία και δημοκρατική νοοτροπία δεν είναι δυνατό να συνυπάρχουν, γιατί έχουν εκ διαμέτρου αντίθετους στόχους. Η πρώτη έχει σαν στόχο το ίδιον όφελος και η δεύτερη το όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Δημιουργείται έτσι το εύλογο ερώτημα: Πως τα κατάφεραν οι πονηροί Έλληνες να αναπτύξουν το πολίτευμα της Δημοκρατίας; Πώς τα κατάφεραν να κάνουν την Ελλάδα το λίκνο της Δημοκρατίας;
Στο δύσκολο αλλά βασικό αυτό ερώτημα υπάρχει μόνο η ακόλουθη, λογική και εκ πρώτης όψεως παράλογη, απάντηση:
Η δημοκρατική νοοτροπία και η πονηρή νοοτροπία, είναι κατά βάθος τα δύο πρόσωπα της ίδιας νοοτροπίας, της ίδιας οντότητας[3]. Ότι μοιάζουν με ένα νόμισμα που στη μία πλευρά του είναι γραμμένη η λέξη δημοκρατία και στη άλλη η λέξη πονηριά.
Εδώ και 5000 χρόνια, από τα ηρωικά χρόνια των ποιημάτων του Ομήρου, οι Έλληνες αγάπησαν την ατομική τους εξουσία και κατ’ επέκταση τη δημοκρατία, περισσότερο από τους άλλους λαούς. Επειδή όμως πολλές φορές η εξουσία τους αυτή περιορίσθηκε, ή επιχειρήθηκε να περιορισθεί, από μη δημοκρατικά συστήματα, ανέπτυξαν ένα μηχανισμό προστασίας της. Την πονηρή νοοτροπία.
Αυτή η νοοτροπία, που στη αρχή είχε στόχο την προστασία των ταυτισμένων συμφερόντων του ατόμου και του συνόλου, δηλαδή την προστασία της δημοκρατίας, με τα χρόνια μεταλλάχθηκε και εξελίχθηκε σε βιολογικό χαρακτηριστικό προστασίας μόνο των ατομικών συμφερόντων. Αυτή η μεταλλαγμένη νοοτροπία είναι καταχωρημένη στο DNA των σημερινών Ελλήνων.
Αν αυτή η συναισθηματικής νοημοσύνης ρομαντική θεωρία ισχύει, τότε υπάρχει ελπίδα οι Έλληνες να αναποδογυρίσουν το νόμισμα με τα δύο πρόσωπα. Να ξαναποκτήσουν την κλεμμένη ατομική τους εξουσία, να ακυρώσουν την πονηρή νοοτροπία τους και να αναγεννήσουν την γνήσια δημοκρατική νοοτροπία, που υπήρχε τα παλιά τα χρόνια.
Αν οι Έλληνες δεν καταφέρουν να ακυρώσουν την πονηρή νοοτροπία τους, τότε το μέλλον τους είναι πολύ ζοφερό.
Να τι περίπου έλεγε για το θέμα αυτό ο φλεγματικός Άγγλος:
«Οι Έλληνες μοιάζουν σαν να χορεύουν συρτάκι έχοντας ο ένας το χέρι του στην τσέπη του διπλανού του× ενώ χορεύουν, ο ένας κλέβει τον άλλον χωρίς στενοχώριες, τύψεις και αναστολές. Από την πονηριά τους οι Έλληνες αργά ή γρήγορα θα αυτοκαταστραφούν. Για να επιβιώσουν υπάρχει μόνο ένας τρόπος. Να ξεριζώσουν αυτή τη νοοτροπία και να διαγράψουν από τα λεξικά τους τη λέξη πονηρός».
Οι Έλληνες είναι οι άνθρωποι, στο DNA των οποίων έχει καταχωρηθεί η βιολογική ιδιότητα με τα δύο πρόσωπα. Το της πονηρής και δημοκρατικής νοοτροπίας. Σήμερα η δημοκρατική νοοτροπία είναι κρυμμένη κάτω από την ιδιαίτερα επικίνδυνη νοοτροπία του πονηρού.
Παρά ταύτα δεν θα ήταν ασύμβατο με την ιστορία των Ελλήνων, να κάνουν για μια ακόμη φορά ένα θαύμα: Να ξαναζωντανέψουν τις αρχές της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, προσαρμοσμένες προφανώς στα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα του 21ου αιώνα. Να πραγματοποιήσουν, την Αναγέννηση της Δημοκρατίας.
Η ψηφιακή τεχνολογία της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, του Internet, είναι ένα σημαντικό εργαλείο και μια μεγάλη ευκαιρία για μια τέτοια αναγέννηση× είναι μια μεγάλη ευκαιρία για την ίδρυση και λειτουργία μιας καινούργιας Ψηφιακής Πνύκας, στην οποία θα μετασχηματισθεί η πονηρή νοοτροπία σε δημοκρατική νοοτροπία· σε νοοτροπία ταύτισης του ατομικού και του κοινωνικού οφέλους. Μακάρι να ισχύσει και στην παρούσα περίπτωση αυτό που γράφει ο μεγάλος Νίκος Καζαντζάκης στο βιβλίο του «Αναφορά στον Γκρέκο»: «Ποιο αληθινό και από την αλήθεια είναι τα παραμύθια».
|
Γράφει ο Δημοσθένης Κυριαζής*.