1

Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ (του Γιώργου Μαυρουλέα)

Εστιάζοντας στα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντος (που η πρώτη έχει δημιουργήσει) το κομβικότερο σημείο βρίσκεται στη χρήση του χρήματος. Πώς δηλαδή αντιλαμβανόμαστε στη συνείδησή μας το χρήμα;

Η συνήθης θεώρηση έχει να κάνει με μια βαθιά ιδιοτελή χρήση του, όπου το χρήμα που έχω ανήκει μόνο σε μένα και το χρησιμοποιώ αποκλειστικά για τις δικές μου ανάγκες. Αυτό μάλιστα θεωρείται τόσο αυτονόητο που αν για παράδειγμα έλεγες σε κάποιον ότι πρέπει να συμβάλει οικονομικά στην ενίσχυση κάποιων κοινωνικών ή περιβαλλοντικών δράσεων, αυτό το «πρέπει» θα τον αναστάτωνε σε βαθμό αγανάκτησης.

Το χρήμα έχει δύναμη. Μια δύναμη που του την αποδίδουμε όμως εμείς οι ίδιοι, αφού εμείς οι ίδιοι το δημιουργήσαμε και εμείς το συντηρούμε. Χωρίς εμάς τους ανθρώπους το χρήμα θα ήταν ένα άχρηστο πράγμα. Στη φύση δεν υπάρχει χρήμα και όλο αυτό το ανθρώπινο εποικοδόμημα δε θα είχε κανένα ρόλο χωρίς εμάς.

Είναι ένα ψυχολογικό προϊόν του ανθρώπου, ένα συμβολικό αντίκρισμα ενέργειας όπου όλη του η ύπαρξη κρέμεται από την αποδοχή που έχει στις συνειδήσεις μας.

 Αυτό βέβαια δεν το καθιστά αδύναμο. Αντιθέτως ακριβώς γιατί είναι ένα εποικοδόμημα έχει τόσο ισχυρή επίδραση πάνω μας. Ως γνωστόν ρέπουμε ως είδος στην ειδωλοποίηση της ισχύος (έστω και της συμβολικής).

Είναι αλήθεια ότι το χρήμα έχει βοηθήσει την ανθρωπότητα στο να ξεφύγει από την ανάγκη της επιβίωσης. Μόνο με την ανταλλαγή προϊόντων η ανέχεια θα ήταν τέτοια που δε θα μπορούσε να απελευθερώσει χρόνο για τον άνθρωπο και ένα τεράστιο τμήμα του υγειούς ανθρώπινου πολιτισμού σήμερα δε θα υπήρχε. Αλλά αυτό που συμβαίνει είναι ότι το χρήμα έχει καταλήξει να παίζει ένα ρόλο κυριαρχίας και εξουσίας. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό όπου το ίδιο το χρήμα να υπερβαίνει σε αξία ακόμη και την ίδια την ανθρώπινη (και όχι μόνο) ζωή.

Ας κάνουμε μία γρήγορη αποτύπωση της σημερινής χρήσης του χρήματος. Τα μεγαλύτερα σήμερα χρηματικά ποσά ανά τομέα ξοδεύονται (κατά σειρά μεγεθών) σε στρατιωτικό εξοπλισμό, σε ναρκωτικά, σε αλκοόλ και στην πορνεία! Το θαυμαστικό εδώ δείχνει πόσο μακρυά από την αλήθεια βρισκόμαστε όταν ισχυρίζονται κάποιοι ότι δεν υπάρχουν τα χρήματα για να μπορέσει η ανθρωπότητα να επιλύσει τα τεράστια προβλήματα που την ταλανίζουν, όπως η φτώχεια και η πείνα, η περιβαλλοντική καταστροφή, τα ζητήματα που συνδέονται με τη μετανάστευση και τους πολέμους, η οικονομική κρίση, η ανεργία, το ενεργειακό κλπ.

Αυτή η βαθιά ιδιοτελής στάση απέναντι στο χρήμα, τόσο από τη μεριά όλων ως ατομικές μονάδες, όσο και ως κοινωνία ή έθνος ή πολυεθνικός οργανισμός καταδεικνύει ότι υπάρχει ένας βαθύς πυρήνας ιδιοτέλειας στον άνθρωπο που είναι και η βαθύτερη αιτία της κοινωνικής αποσάθρωσης,της διαφθοράς της βίας  και της εγκληματικότητας, αφού κατασταλάζει και επικάθεται σ’ ολόκληρο το κοινωνικό πεδίο.

Η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία γεννήθηκε αλλά και διατήρησε την ακμή της χάρη στην κοινωνική ευαισθησία μέσω της σεισάχθειας που ο Σόλωνας τους επέβαλε αλλά και οι ίδιοι (προς τιμή τους) αποδέχθηκαν. Αργότερα η χορηγία έγινε εκείνος ο θεσμός που δημιούργησε το λεγόμενο αρχαιοελληνικό θαύμα.

Ο χώρος δεν επιτρέπει την ανάπτυξη μεγάλων κειμένων όπου θα μπορούσε να καταδειχθεί μέσα από μια εκτεταμένη επιχειρηματολογία, πόσο αναγκαίο είναι να αλλάξει ο τρόπος θεώρησης του χρήματος αλλά και της νοηματοδότησής του. Αυτό όμως δεν αποτελεί και ιδιαίτερο πρόβλημα καθώς όλοι αντιλαμβανόμαστε πως μια νοήμων (ανιδιοτελής δηλαδή) χρήση του χρήματος θα διαμόρφωνε έναν άλλο πολύ καλύτερο κόσμο. Σήμερα το 2% της ανθρωπότητας κατέχει πάνω από το 50% του παγκόσμιου πλούτου. Υπάρχουν μεγιστάνες του χρήματος που έχουν περιουσία μεγαλύτερη από το ΑΕΠ ολόκληρων κρατών. Τι νόημα έχει μία τέτοια θηριώδης ανισότητα;

Το χρήμα αντλεί το νόημά του όταν ξοδεύεται σε γενναιόδωρη εθελοντική κοινωνική προσφορά. Αυτό δεν είναι ένα κατσιασμένο από την υποκριτική χρήση του «χριστιανικό» τροπάρι, αλλά μια αλήθεια που σχεδόν το σύνολο προσπαθεί να αποφύγει έστω και ως σκέψη.

Τι νόημα έχει η οικονομία για την οικονομία, το χρήμα για το χρήμα; Αν η οικονομία δεν εξυπηρετεί την κοινωνία τι νόημα έχει η ύπαρξή του;

Πρέπει επιτέλους να ορίσουμε τη σημασία του κέρδους. Να ιεραρχήσουμε τα πράγματα και τις αξίες τοποθετώντας τα στις θέσεις που τους αρμόζει μέσα στη συνείδησή μας. «Μια οικονομία με συνείδηση» όπως έγραφε το μέλος της ΜΚΟ Σόλων: Γιάννης Ζήσης, είναι το απαιτούμενο. Μια νέα δηλαδή οικονομική ηθική.

Η σημερινή παγκόσμια ανάγκη απαιτεί τεράστια ποσά. Που υπάρχουν. Πρέπει όμως να κατευθυνθούν στη λογική μιας κάλυψης των αναγκών του άλλου σαν μια αλλαγή πορείας από τη βαθειά ψυχολογικά στρέβλωση της απληστίας για δύναμη και κυριαρχία, από την τιτανοποίηση της ικανοποίησης των πιο ανόητων επιθυμιών μας έναντι ακόμη και της ζωής των άλλων ή και ολόκληρου του πλανήτη

13 Ιουνίου 2009

Γιώργος Μαυρουλέας, Πολιτικός Επιστήμονας,
Μέλος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ
gmavrouleas@solon.org.gr