ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΡΑΚΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΖΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Μια συνέντευξη-συζήτηση του Αντώνη Καρακούση με τον Γιάννη Ζήση στην εκπομπή «Βήμα Για Όλους» στο Star Channel Κεντρικής Ελλάδας, για τα αίτια, τις συνέπειες και την μελλοντική αντιμετώπιση της μεγάλης οικονομικής κρίσης, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Επίσης, εξετάζονται τα μεγάλα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και οι κοινωνικές συνέπειές τους.
Η κρίση διεθνώς
Η κρίση των ομολόγων αποτέλεσε το «πρόπλασμα» της μεγάλης οικονομικής κρίσης που ακολούθησε. Σύμφωνα με τον κ. Καρακούση τα αποτελέσματα που θα είχε η κατάρρευση ενός κολοσσού όπως η Lehmann Brothers δεν εκτιμήθηκαν σωστά από τις Αμερικανικές αρχές και υποτιμήθηκαν. Η κατάρρευση αυτή όμως επέφερε την καχυποψία αρχικά στο αμερικανικό τραπεζικό σύστημα και εν συνεχεία παγκοσμίως. Η καχυποψία αυτή είχε ως αποτέλεσμα την «νέκρωση» της αγοράς χρήματος, δεδομένο που μετέφερε την κρίση από τον τραπεζικό και χρηματιστηριακό τομέα στην πραγματική οικονομία.
Οι αδυναμίες που φάνηκαν από την οικονομική κρίση ιδίως στην αμερικανική οικονομία που είναι σε τεράστιο βαθμό εξαρτημένη από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, έχουν ως αποτέλεσμα τώρα, από υποτίμηση των κινδύνων να έχουμε φτάσει σε υπερεκτίμησή τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία και η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζουν κάμψη των ρυθμών ανάπτυξης καθώς παρατηρείται το φαινόμενο του «αυτοπεριορισμού» μεγάλων ομάδων πληθυσμού.
Μέσα σε αυτές τις πρωτοφανείς μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο συνθήκες οικονομικής ύφεσης, οι παράγοντες της αγοράς εμφανίζονται ανένδοτοι στην προοπτική υιοθέτησης εναλλακτικών μοντέλων και πολιτικών. Συνέπεια αυτής της λογικής είναι η καθυστέρηση αποφάσεων και εφαρμογής νόμων και πολιτικών οι οποίοι απαιτούνται για δραστική αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι αντιστάσεις στις προτεινόμενες αλλαγές και μεταβολές είναι πάρα πολύ μεγάλες, παρά την αντίστοιχη παγκόσμια εμπειρία της οικονομικής κρίσης του 1929, η οποία αν και διαφορετική από την σημερινή, δείχνει την βραδύτητα των αντανακλαστικών που επέδειξαν τότε όπως και τώρα οι παράγοντες της αγοράς και οι πολιτικοί ως προς την αντιμετώπισή της.
Το φαινόμενο της ακαμψίας και της έλλειψης διορατικότητας όμως δεν είναι έντονο μόνο στις ΗΠΑ αλλά και στους οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης με προεξέχων παράδειγμα την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Η πρώτη περίοδος σκληρού νεοφιλελευθερισμού την δεκαετία του ’20 είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική κρίση του 1929. Η μετατόπιση των ΗΠΑ, από τον άκρατο φιλελευθερισμό με το ιστορικό “New Deal”, βοηθήθηκε ιδιαίτερα και από την πολεμική βιομηχανία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η δεκαετία του ’80 με τις κυβερνήσεις Ρήγκαν και Θάτσερ σε ΗΠΑ και Βρετανία αντίστοιχα, ήταν η απαρχή της αποδόμησης του κοινωνικού κράτους και έστρεψε τις οικονομίες στον ακραιφνή φιλελευθερισμό. Η περίοδος σκληρού νεοφιλελευθερισμού των τελευταίων χρόνων ως αποτέλεσμα των πολιτικών που ξεκίνησαν τότε, επέφερε την σημερινή κρίση.
Οι αισιόδοξες και οι απαισιόδοξες απόψεις για το βάθος της κρίσης
Τι ισχύει πραγματικά όμως; Από την μία πλευρά οικονομολόγοι όπως ο Κρούγκμαν και ο Ρουμπίνι ισχυρίζονται ότι η κρίση είναι πολύ πιο βαθιά από όσο έχει φανεί μέχρι σήμερα. Την ίδια στιγμή δεν λείπουν οι αισιόδοξες απόψεις, με τις οποίες τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο συμπορεύονται -χωρίς να χάνουν ευκαιρία- προκειμένου να έχουν ανοδικές τάσεις.
Μέχρι στιγμής διεθνείς οργανισμοί δεν συμμερίζονται την αισιόδοξη άποψη ότι τα μεγαλύτερα συμπτώματα της κρίσης έχουν φανεί. Οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι όχι μόνο το 2009 (το οποίο θεωρείται από τώρα ως «καταστροφική» χρονιά), αλλά και το 2010 θα είναι εξαιρετικά δύσκολα. Επιπλέον τίθεται και το ζήτημα του χρόνου ανάκαμψης, η οποία λογικά θα απαιτήσει αρκετά χρόνια.
Αυτή την στιγμή δεν υπάρχει καμία ζώνη του πλανήτη που να μην έχει επηρεαστεί από την κρίση, δεδομένο που θα δυσχεράνει ιδιαίτερα την αντιμετώπιση της κρίσης.
Η ψυχολογική επίδραση και οι επιπτώσεις των εκάστοτε ατομικών συμπεριφορών της κρίσης είναι τεράστιες. Οικονομίες όπως η αμερικανική που ουσιαστικά δεν γνωρίζει την έννοια της αποταμίευσης αντιμετωπίζουν μια διαφορετική αντιμετώπιση των πολιτών. Για παράδειγμα τα αμερικανικά νοικοκυριά έχουν αρχίσει να αποταμιεύουν. Κάτι τέτοιο όμως είναι καταστροφικό για την αγορά με τον τρόπο που αυτή είναι δομημένη.
Μελλοντικές κοινωνικές εξελίξεις
Ποιες όμως μπορεί να είναι οι μελλοντικές κοινωνικές εξελίξεις; Στην Ελλάδα η κρίση του Δεκέμβρη δεν είχε ως αφορμή την οικονομική κρίση, αλλά τον άδικο θάνατο ενός 15χρονου. Επιπλέον άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως η δολοφονία της εργαζόμενης σε ένα κατάστημα κατά την διάρκεια μιας ληστείας δείχνει τα ευρύτερα πλαίσια της ελληνικής κοινωνίας και φυσικά συνδέονται με την κρίση που υπάρχει, τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Όπως φαίνεται όμως και διεθνώς, οι κοινωνίες δεν ήταν προετοιμασμένες για μία κρίση όπως η σημερινή. Πολλοί δεν πιστεύουν ή αρνούνται να πιστέψουν ότι υπάρχει κρίση. Υπάρχουν περιοχές και στην Ελλάδα, κυρίως στον βορρά –όπου μάλιστα οι παραγωγικές δομές είναι πολύ καλές εν συγκρίσει με άλλες-, οι οποίες έχουν πληγεί σφοδρότατα από την κρίση, με παράδειγμα το Κιλκίς, την Κομοτηνή και την Θεσσαλονίκη.
Οι κοινωνικές διαφορές που έχουν δημιουργηθεί είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε καταστάσεις και συγκρούσεις απρόβλεπτες και πρωτοφανείς για την Ελλάδα, ενώ η βία τελικά δίνει ερείσματα στον χώρο της ακροδεξιάς. Η κυβέρνηση απέφυγε να αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούσαν και από την άλλη πλευρά και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. κερδίζει ψηφοφόρους από την όλη κατάσταση.
Προβλήματα της ελληνικής οικονομίας
Όσον αφορά την ελληνική οικονομία, η κρίση μέσω της δυσχέρειας στον πιστωτικό τομέα, έφερε στην επιφάνεια το δημοσιονομικό πρόβλημα της Ελλάδας, με την σύναψη συνεχών δανείων για την πληρωμή προηγούμενων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση φοβάται ότι μια πιθανή χρεοκοπία της Ελλάδας, θα επιφέρει μεγάλα προβλήματα σε όλη την Ευρωζώνη. Η Ελλάδα λοιπόν αντί να ασχολείται με την αντιμετώπιση της ύφεσης πρέπει να στραφεί σε εξαιρετικά σφικτή δημοσιονομική πολιτική. Αυτό πρακτικά συνεπάγεται επιχειρήσεις που δεν θα λαμβάνουν καμία βοήθεια ή στήριξη και μεγαλύτερη εξάρτηση από συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας όπως ο τουρισμός.
Όπως όλοι οι κλάδοι, ο εφοπλιστικός και ο κατασκευαστικός τομέας, δύο από τους πυλώνες της ελληνικής οικονομίας βρίσκονται σε ύφεση.
Στον τομέα της ναυτιλίας, με ετήσιο συνάλλαγμα άνω των 20 δις δολαρίων, η κρίση ήρθε σε μια εποχή μεγάλων «ανοιγμάτων» του κλάδου.
Αντίστοιχη πτώση είχε και ο κατασκευαστικός τομέας ιδίως στον κλάδο της ιδιωτικής κατασκευής ο οποίος έχει καταρρεύσει σχεδόν πλήρως.
Ο εδώ και χρόνια πιεσμένος αγροτικός τομέας όπως και ο τουρισμός βρίσκονται επίσης σε τεράστια πτώση.
Έτσι η χώρα δεν έχει αυτή την στιγμή κλάδους οι οποίοι θα μπορέσουν να αναζωογονήσουν την οικονομία της.
Πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα ενόψει των Ευρωεκλογών
Όσον αφορά τις πολιτικές εξελίξεις οι σχεδιασμοί της κυβέρνησης έχουν ανατραπεί, κοινωνικά και πολιτικά. Απώτατος χρόνος εκλογών σύμφωνα με τον κ. Καρακούση είναι η άνοιξη του 2010.
Οι δημοσκοπήσεις που διεξάγονται για τις επικείμενες Ευρωεκλογές γίνονται υπό την σκιά των Εθνικών εκλογών. Έτσι το αποτέλεσμα που μπορεί να υπάρξει στην διαδικασία του Ιουνίου ίσως να είναι και «τρικυμιώδες» δείχνοντας όλο το πολιτικό πρόβλημα σε όλη του την έκταση, με τεράστια πτώση των δύο μεγάλων κομμάτων, μεγάλη άνοδο των Οικολόγων, των σχημάτων της εναλλακτικής Αριστεράς και άλλες πολιτικές ομάδες. Η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. απειλούνται με διαλυτικές για την συνοχή τους τάσεις προσεγγίζοντας ιστορικά χαμηλά, σε περίπτωση που οι ψηφοφόροι ψηφίσουν με αποκλειστικό γνώμονα τις Ευρωεκλογές, χωρίς την «στρατευμένη» ψήφο των Εθνικών εκλογών.
Η Νέα Δημοκρατία έχει χάσει πολλά στοιχεία της δυναμικότητας και της διεισδυτικότητας που είχε στην ελληνική κοινωνία, ιδίως στα αστικά κέντρα.
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. υποδέχεται την δυσαρέσκεια χωρίς όμως να εκφράζει τη δυναμική και το σθένος μιας νέας δύναμης, αλλά πολλές από τις αδυναμίες του καλύπτονται λόγω του χρόνου παραμονής της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία. Μυστήριο παραμένει το που θα κινηθούν τα κόμματα της Αριστεράς και ιδιαίτερα του ΣΥΡΙΖΑ. μετά την τεράστια άνοδο που φαινόταν να έχει πριν από μήνες και η οποία στην συνέχεια καταλάγιασε. Μεγάλο τμήμα της Αριστεράς όμως, ριζοσπαστικοποιήθηκε περισσότερο από τον Συνασπισμό, ο οποίος όμως επιπλέον δεν κερδίζει πια ψηφοφόρους από τον χώρο του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
27 Μαΐου 2009
Κείμενο: Άρης Καπαράκης
Συνεργάτης της ΜΚΟ Σόλων