ΑΓΙΟΙ Ή ΑΓΡΙΟΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΙ ΤΟΠΟΙ; Οδοντοστοιχία ή μασέλα αντί οδόντος (του Γιάννη Ζήση)

 Όπως το καθ’ ημάς Βατοπαίδι μας αποκάλυψε τη βέβηλη ή τη διεφθαρμένη σχέση του με τον κόσμο. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι και τα τελευταία γεγονότα στη Γάζα όπως και μια μεγάλη σειρά γεγονότων στην παγκόσμια ιστορία μας αποκαλύπτουν πως η Παλαιστινιακή γη, παρόλη την παρουσία σημαντικών Πνευματικών όντων σε αυτήν σε διάφορα ιστορικά στάδια, παραμένει ένας καταραμένος τόπος. Σπάνια μπορεί να βρει κανείς τόσο καταραμένους τόπους ή τόσο μικρό τόπο συνυφασμένο με τόση καταστροφή, βία, αδικία, απανθρωπιά, μίσος, πείσμα και χωριστικότητα ανθρώπινη.

           Σπάνια μπορεί να βρει κανείς στην ιστορία έναν τόπο που το πιο διάσημο όνομα μιας Πόλης του, ενώ θα έπρεπε να σημαίνει δικαιοσύνη και ειρήνη τελικά είναι τόσο τραγικά παραβιασμένο και αποτελεί ένα απόλυτο λεκτικό «ευφημισμό».  Μήπως τελικά υπάρχει ένα πολύ βαθύ λάθος πίσω από όλο αυτό;

         Τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες θεωρούν την περιοχή αυτή τόπο ευλογίας. Όμως στον τόπο αυτό εκείνο που τελικά βασιλεύει είναι το μίσος, το παράλογο, η αδικία, η αντιπαλότητα ανθρώπου με άνθρωπο και η ισχυρογνωμοσύνη για τα πρωτεία των πεποιθήσεων, των ανθρώπων και των λαών. Είναι τελικά ένας τόπος διαχωρισμού, ένα ολοκληρωτικό Απαρτχάιντ υπό όποια ιστορική εναλλασσόμενη προοπτική και να το δει κανείς. Εκεί διεξήχθησαν ένα μέρος από τις αιματοβαμμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις  των Σταυροφοριών και οι πρώτοι διωγμοί των Χριστιανών. Εκεί έγιναν μεγάλες κατακτητικές σφαγές. Εκεί σήμερα επαναλαμβάνεται η ιστορία της βίας, και εν είδει επαναλαμβάνονται οι κανόνες της «ισότητας» του Γερμανικού ολοκληρωτισμού ως κανόνες ανισότητας. Το βιβλικό « οδόντα αντί οδόντος » γίνεται «μασέλα αντί οδόντος», «οδοντοστοιχία αντί οδόντος».

           Μήπως υπάρχει ένα πολύ βαθύ λάθος; Μήπως τελικά ο τόπος αυτός είναι ένα σύμβολο του γεγονότος του ψυχολογικού διχασμού του ανθρώπου και της απώλειας του παραδείσου (που δεν θα μπορούσε να είναι κάτι διαφορετικό από την αλληλεγγύη); Μήπως είναι το μέρος του Κάιν και η εξορία του Άβελ ή ο θάνατος του Άβελ; Μήπως τελικά ο άνθρωπος πρέπει να απελευθερωθεί από τους τόπους και απ’ την εντοπιότητα και να αφιερωθεί στην οικουμενικότητα στην ολότητα ξεπερνώντας τον ναρκισσισμό του; Μπορούμε άραγε να βγάλουμε πνευματικά συμπεράσματα απ’ την ιστορία αντί να μπούμε σε μια αντιδικία με τις θεσμικές της στρεβλώσεις, με τις οποίες συνδέεται όλη η Διεθνής Κοινότητα και να μπούμε σε μια ασύμμετρη πάλη, με την όποια ασυμμετρία να παίζει τον ρόλο της βίας στην ιστορία, όπως πάντα, και τον ρόλο της κυκλικότητας του θύτη και του θύματος;

          Αν μπορέσουμε να βγάλουμε πνευματικά συμπεράσματα θα απελευθερωθούμε από αυτή την τεράστια χοάνη βίας και μίσους του επικίνδυνου του παγκόσμιου ιστορικού κλιματικού βαρομετρικού που σκιάζει την περιοχή, και απ’ αυτή την πύκνωση της χωριστικότητας και του αγώνα της κυριαρχίας, των προνομίων και της εκδικητικότητας.

         Ας μην ξεχνάμε ότι και οι θύτες και τα θύματα παραμένουν και έχουν την ιδιότητα του ανθρώπου και ότι δεν είναι σωστό να καταδικάζονται οι λαοί συλλήβδην γιατί μια τέτοια στάση μας φέρνει στην τροχιά των καθεστώτων των ολοκληρωτικών καθεστώτων του Μεσοπολέμου.

      Καμία πλευρά δεν είναι τελείως σωστή και καμία δεν είναι βεβαρημένη από μια απόλυτη προσωποποίηση του κακού. Άρα λοιπόν πρέπει να βγάλουμε από κοινού συμπεράσματα υπερβαίνοντας την διχαστικότητα, αντιλαμβανόμενοι την ιστορική κυκλικότητα των ρόλων. Γι’ αυτή την κυκλικότητα μιλούσε ακόμη και ο Εκκλησιαστής όπως τουλάχιστον τον ξέρουμε τόσο μέσα από την ανάλυση του Γρηγορίου του Νύσσης από την παραδεδεγμένη Χριστιανική πλευρά του κειμένου.

        Με άλλα λόγια πρέπει να στεκόμαστε στην δυνατότητά μας να αποκομίζουμε συμπεράσματα που να μας ενώνουν αντί να οδηγούμαστε σε μια τυφλή αντιπαράθεση δεσμευμένοι από την γοητεία της αίσθησης της καταγωγής, της πεποίθησης και των χειρισμών, αδειάζοντας το ανθρώπινο Είναι μέσα σε αυτούς τους χειρισμούς και την ματαιοδοξία τους. Μήπως τελικά το εμείς, το χειρότερο από όλα τα είδωλα, είναι κάτι που κατασκευάζεται μέσα μας σαν είδωλο του εαυτού μας και που μας κυβερνά;Μήπως αυτά τα είδωλα είναι τελικά αυτά που πρέπει να καταστραφούν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο σαν μια Λερναία Ύδρα που γεννάει και αναγεννά ακόμη και τα εξωτερικά είδωλα; Δεν είναι μήπως αυτά τα είδωλα αυτά που μας χωρίζουν τελικά; Αυτή η ιστορία των ειδώλων έχει γιγαντωθεί σε μια ελάχιστη γεωγραφική περιοχή και έχει πυκνώσει. Αυτή η σκακιέρα των ειδώλων τραυματίζει το ανθρώπινο γένος και μέλλον υπονομεύοντας το.

      Ας επανέλθουμε όμως σε ένα βασικό θέμα. Ένα απ’ τα κρίσιμα σημεία τυφλότητας σε κάθε αντιπαράθεση βρίσκεται στο ότι τείνουμε να θεωρούμε ότι απ’ την μία πλευρά βρίσκονται μόνο θύτες και απ’ την άλλη μόνο θύματα, παρά το γεγονός ότι προφανώς υπάρχουν πρωτεργάτες της αδικίας. Όμως και η εκδίκηση είναι και αυτή ιδιαίτερα τυφλά προσκολλημένη σε μια αδικία.  Μπορούμε να απελευθερώσουμε βαθύτερες δυνάμεις δικαιοσύνης κατανοώντας την ανθρώπινη ιδιότητα. Δεν  γενικεύουμε με χαρακτηρισμούς για «αλήτες», «τρομοκράτες», «κακούς ανθρώπους», «ιμπεριαλιστές» ή οτιδήποτε άλλο.

     Θα πρέπει να δούμε τα πράγματα χωρίς τον φανατισμό των χαρακτηρισμών όχι για να αποδυναμώσουμε το δίκαιο ή τους αδικημένους αλλά για να μπορέσουμε να δούμε πραγματικά πιο ένθεα τον εαυτό μας και τους άλλους μέσα σε έναν ορίζοντα αγάπης. Η αγάπη μπορεί να είναι τρομακτικά καταλυτική, πολύ περισσότερο καταλυτική και απελευθερωτική από το εμπόριο, την οικονομική ή την εδαφική ισχύ. Πιστεύουμε πραγματικά σε μια τέτοια δύναμη; Πιστεύουμε στο φιλεύσπλαχνο του Θεού; Πιστεύουμε ότι ο Θεός Είναι αγάπη; Πιστεύουμε ότι ο Θεός μας καλεί να υπηρετούμε και όχι να υπηρετούμαστε; Πιστεύουμε ότι ο Θεός μας καλεί να είμαστε έσχατοι και όχι πρώτοι; Πιστεύουμε ότι το περιούσιο τελικά είναι η Θεία καταγωγή αντί των ειδώλων που ποιούμε οι ίδιοι; Έχουμε ενδώσει στην ιεροποίηση του μίσους. Έχουμε φτάσει να θεωρούμε ιερή την αρπαγή, την φιλοδοξία και τον σφετερισμό. Έχουμε γίνει εμείς οι ίδιοι είδωλα. Μηδενιστές της ηθικής, του Εαυτού, του Θεού  και της λογικής.

         Εν πάση περιπτώσει, που θα οδηγήσει αυτός ο φαύλος κύκλος που αποτελεί ένα απόλυτο τοπίο τραγωδίας: Οι πολιτικοί τον αντιλαμβάνονται ως πεδίο εξουσίας και συμφερόντων αποτελώντας έτσι μια συνέχεια του Μάκβεθ. του Ριχάρδου Γ’ και των όποιων άλλων προσώπων που μορφοποίησαν οι μεγάλοι θεατρικοί δημιουργοί.

     Υπάρχει ένα πραγματικό κίνημα ειρήνης στον σύγχρονο κόσμο, πέρα από τις αφέλειες με πραγματισμό, με ικανότητα να εμπνεύσει δυναμικά την αισθαντικότητα, την σκέψη, την δημιουργική φαντασία, την διαίσθηση και την επίγνωση με κάτι πραγματικά νέο, καταλυτικό και απελευθερωτικό που να μας απελευθερώσει από αυτό το σύμβολο και αυτό το τραγικό πεδίο;

       Οι απαντήσεις σε  αυτά τα ερωτήματα καθορίζουν την ποιότητα της πολιτικής, του πολιτισμού και την βιωσιμότητα τους. Εκ των πραγμάτων ο άνθρωπος δίνει καθημερινά σωστές ή λάθος απαντήσεις, δεδομένου ότι και η αδιαφορία ως στάση ζωής αποτελεί μια θέση που σαφώς βαραίνει στη ζυγαριά της βιωσιμότητας.  Έχει ενδιαφέρον  που οι πράξεις βίας διαδραματίζονται στις « ιερές ημέρες» αν και αυτό που θα έπρεπε να θεωρείται ιερό είναι ο χρόνος σε συνάρτηση με το νόημα και την σκοπιμότητα της ζωής, με αυτό το αβλαβές πέρασμα με αυτή την πολιτισμική συνέχεια, την αύξηση και την προστιθέμενη αξία αγαθών, ιδεών, αρχών και αξιών.