1

ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΑΓΡΙΩΝ ΖΩΩΝ: ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Θεσμικό πλαίσιο, κώδικας δεοντολογίας, προτάσεις για το μέλλον.

        Συναίσθημα: η δύναμη που δεν μας επιτρέπει να αφήσουμε ένα ανήμπορο ζώο αβοήθητο.
Προστασία: οι οργανωμένες και επιστημονικά τεκμηριωμένες δράσεις  για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
        Η περίθαλψη άγριων ζώων σ’ όλον τον κόσμο ξεκινά με τον ίδιο τρόπο: μια ομάδα ανθρώπων ή και ένας άνθρωπος, εξωθεσμικά, καλείται να καλύψει το κενό, το οποίο συνήθως υπάρχει από τη μεριά της οργανωμένης πολιτείας  σ΄ αυτόν τον τομέα. Η κλήση γίνεται από την καρδιά και τη ψυχή, κι ύστερα όλο αυτό πρέπει να κωδικοποιηθεί και να υπακούσει σε κανόνες. Και αυτό το πρέπει είναι ουσιαστικό: αν δεν συμβεί, η κατάσταση εύκολα εκτρέπεται.

 Αυτό που καθιστά υποχρεωτική τη θέσπιση κανόνων  είναι το ότι η δραστηριότητα αφορά, σύμφωνα με το Σύνταγμα, σε δημόσιο αγαθό: την άγρια ζωή. Πολύτιμο δημόσιο αγαθό, από την επιβίωση του οποίου επηρεάζεται η δική μας επιβίωση και η ποιότητα της ζωής μας. Αυτός που ασχολείται με την περίθαλψη έχει συχνά στα χέρια του τη ζωή ανεκτίμητων πλασμάτων, και, όσο δύσκολο είναι να τα αποδώσει στη φύση ξανά, τόσο εύκολο είναι να τα καταστρέψει ανεπανόρθωτα.

1.Θεσμικό πλαίσιο
Το θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας δημιουργείται ουσιαστικά το 2000, όπου με την Υ.Α. 336107 του Υπουργείου Γεωργίας περί  Αναγνώρισης και εποπτείας Κέντρων Περίθαλψης Ειδών Άγριας Πανίδας τίθενται για πρώτη φορά οι προϋποθέσεις και τα κριτήρια για την αδειοδότηση των Κέντρων Περίθαλψης. Το νομοθέτημα, με όλες τις αναμενόμενες αδυναμίες που έχει ως εντελώς νέα και πρωτότυπη ρύθμιση, επιχειρεί να θέσει τα κριτήρια αδειοδότησης τέτοιων εγχειρημάτων από την πολιτεία.

    Τα μόνα πρότυπα που είχε στη διάθεσή του ο νομοθέτης είναι οι κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και τα εκτροφεία θηραμάτων. Έτσι θέτει, πχ, την υπό αδειοδότησιν εγκατάσταση  υπό την υγειονομική διάταξη περί πτηνοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων, ως προς την απόσταση από κατοικημένες περιοχές, και απαιτεί τίτλους κυριότητας της έκτασης με όρους εκτροφείου θηραμάτων. Όταν όμως αναφέρεται στο έμψυχο δυναμικό του υπό ίδρυσιν  νοσηλευτηρίου,  μιλά για «ειδικά εκπαιδευμένους »  διευθυντή, νοσηλευτικό προσωπικό και κτηνίατρο, χωρίς να ορίζεται  πώς πιστοποιείται αυτή η ειδική εκπαίδευση. Και, απ’ ό,τι γνωρίζουμε, τέτοια διαδικασία πιστοποίησης δεν υπάρχει.

       Επίσης ο νομοθέτης παραλείπει να αναφερθεί  σε παραρτήματα και σταθμούς πρώτων βοηθειών, σε πρωτόκολλο διαχείρισης πτωμάτων και ιατρικών καταλοίπων, απελευθερώσεων, ζητήματα τα οποία από την εμπειρία μας τίθενται καθημερινά σ’ ένα Κέντρο Περίθαλψης.

      Νομίζω ότι στις αδυναμίες της νομοθεσίας αντικατοπτρίζεται η ιδιαιτερότητα της δραστηριότητας της περίθαλψης, που είναι αδύνατον να περιγραφεί όλη με νομικούς όρους αλλά παράλληλα πρέπει να μπει σε κανόνες.

        Δεν είναι δυνατόν, πχ, να παρευρίσκεται σε κάθε απελευθέρωση  κι ένας δασικός και να υπογράφεται πρωτόκολλο απελευθέρωσης, αν θέλουμε να απελευθερώνουμε τα πουλιά μόλις είναι έτοιμα.  Το μοντέλο της συσσώρευσης των ζώων, ώστε να γίνονται μαζικές απελευθερώσεις, είναι ξεπερασμένο και επικίνδυνο για την  ασφάλεια και την επιβίωσή τους, άλλωστε δεν πρόκειται για αναπληθυσμό αλλά για επιστροφή στη φύση ενός πλάσματος που αφαιρέθηκε για λίγο από αυτήν. Πολλές φορές μπορεί να πρόκειται  απλώς για έναν κοκκινολαίμη με διάσειση που μετά από λίγες ώρες είναι καλά και πρέπει να τον αφήσουμε στο διπλανό παρκάκι. Η ΑΝΙΜΑ ακολουθεί την αρχή να απελευθερώνει κάθε ζώο που είναι έτοιμο προς επανένταξιν το πολύ με μια εβδομάδα καθυστέρηση, εφ’ όσον φυσικά είναι κατάλληλη η χρονική περίοδος. Αυτό μπορεί να σημαίνει αρκετές διαφορετικές απελευθερώσεις μέσα σε μια εβδομάδα.

      Από την άλλη, πώς θα ελεγχθεί ο καλοπροαίρετος «rehabilitator»  για το αν αφήνει τα ζώα στο σωστό τόπο και χρόνο; (Εδώ να σημειώσω ότι θα μπορούσε να καθιερωθεί  γραπτή ενημέρωση των κατά τόπους Δασαρχείων  για τα ζώα που απελευθερώθηκαν στη περιοχή τους από ένα Κέντρο Περίθαλψης).

       Επίσης, ποιο πλαίσιο καλύπτει τον ιδιώτη που βρίσκει ένα τραυματισμένο άγριο ζώο στην εξοχή, το παίρνει στο αυτοκίνητό του, το πάει σπίτι του και του δίνει πρώτες βοήθειες, και πώς μπορεί να κατοχυρωθεί η νομιμότητα της μεταφοράς με Μ.Μ.Μ. όπως λεωφορεία και καράβια, ιδιαίτερα μετά την υστερία της γρίπης των πουλερικών; Κι αν  η μεταφορά μ’ αυτόν τον τρόπο απαγορευθεί ως μη νόμιμη, τότε  τι γίνεται;

       Kαι κάτι ακόμη, δεν υπάρχει πρόβλεψη ειδικού πρωτοκόλλου διαχείρισης των σπάνιων ειδών και επιστημονικής τεκμηρίωσης της παρουσίας τους στη χώρα μας.

      Ερωτήματα προς νομοθέτη, όμως επειδή , μέχρι τώρα τουλάχιστον, η περίθαλψη στην Ελλάδα γίνεται από ΜΚΟ, ας αφήσουμε την πολιτεία να βρει την άκρη της  κι ας λειτουργήσουμε (επιτέλους) ως οργανώσεις της Κοινωνίας  Πολιτών: ας αυτορυθμιστούμε, διατυπώνοντας έναν κώδικα δεοντολογίας βασισμένο σε κοινά αποδεκτές αρχές, ανατρέχοντας  και στη διεθνή εμπειρία.

        Και σημειώνω ότι, αν δεν το κάνουμε εμείς, προφασιζόμενοι την αδυναμία συνεργασίας λόγω προτέρων συγκρούσεων,  θα έρθει η πολιτεία να μας  ρυθμίσει ούτως ή άλλως, και δεν είμαι καθόλου σίγουρη ότι θα το κάνει με τους καλύτερους όρους.


2. Κώδικας δεοντολογίας
                                                                 ΚΩΔΙΚΑΣ ΜΚΟ
       Μία μη κυβερνητική οργάνωση που ασχολείται με –ή και με- την περίθαλψη άγριας ζωής οφείλει  να λειτουργεί ως οργάνωση της κοινωνίας πολιτών. Η αποστολή μας δεν είναι απλώς να θεραπεύουμε κάποια πλάσματα και να τα αποδίδουμε στη φύση, γι αυτό οι περισσότεροι εδώ είμαστε περιβαλλοντικές ΜΚΟ και όχι νοσηλευτήρια ζώων ή κλινικές. Η περίθαλψη από μόνη της έχει πολύ μικρότερη σημασία από αυτήν που φιλοδοξούμε να της δώσουμε, συνδέοντάς την με την προστασία και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας , και η επίτευξη αυτού του σκοπού δεν νοείται αν δεν κερδίζουμε  καθημερινά την εμπιστοσύνη της κοινωνίας.
      Αυτό σημαίνει, πιστεύω, την περιφρούρηση του μη κυβερνητικού μας χαρακτήρα και της ανεξαρτησίας μας απέναντι σε χρηματοδότες και κόμματα, την δημοκρατική και διαφανή μας λειτουργία, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  και των εργαζομένων μας, την αποδοχή του κοινωνικού ελέγχου.

                                   ΚΩΔΙΚΑΣ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ

       Όσον αφορά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα μας ως φορέων περίθαλψης,  για να μην κομίζω γλαύκαν,  υπάρχουν διατυπωμένοι  κώδικες δεοντολογίας σε άλλες χώρες όπου αυτή η δραστηριότητα έχει ξεκινήσει αρκετά χρόνια πριν από τη χώρα μας. Έναν από αυτούς , του IWRC,  έχουμε αναρτήσει στην ιστοσελίδα μας:

           Θέλω να σταθώ σε δύο- τρία σημεία: 
·             Τη συνδρομή κτηνιάτρου και ειδικευμένου στην περίθαλψη επαγγελματία. 
·             Την υποχρέωση της συνεχούς βελτίωσης της παρεχόμενης φροντίδας μέσω της γνώσης και της πληροφόρησης για τις  διεθνείς εξελίξεις σ΄ αυτόν τον τομέα.
·             Την έννοια της αξιοπρέπειας   του ζώου στη ζωή και στο θάνατο και το δικαίωμα στην ευθανασία. 
·             Τη δημοσιοποίηση και την επικοινωνία των δεδομένων, των τεχνικών       και των πληροφοριών που απορρέουν από τη δουλειά μας.
·             Το σεβασμό μεταξύ των φορέων και των ατόμων που ασχολούνται με το αντικείμενο.
 

                           ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΙ-ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ          

         Όταν ξεκίνησε η περίθαλψη στη Ελλάδα ελάχιστοι κτηνίατροι έδειχναν ενδιαφέρον  γι αυτόν τον τομέα, με αποτέλεσμα να αποκτήσουμε μια αρνητική τοποθέτηση απέναντί τους. Αφού δεν τους ενδιέφερε, δεν ήξεραν. Κι αφού δεν ήξεραν, δεν τους είχαμε ανάγκη.
        Τα πράγματα με τα χρόνια άλλαξαν. Σήμερα δεν νοείται η περίθαλψη εκτός εποπτείας κτηνιάτρου, τον οποίον ο νομοθέτης θέλει να αναλαμβάνει την ευθύνη του συνόλου των κτηνιατρικών πράξεων που εκτελούνται σε ένα κέντρο. Όλο και περισσότεροι κτηνίατροι, εν τω μεταξύ, αποκτούν γνώση σ’ αυτόν τον τομέα, μετά μάλιστα την «εισβολή» και στη χώρα μας των λεγόμενων «εξωτικών». Στο Πανεπιστήμιο υπάρχει τμήμα αγρίων και εξωτικών και αρκετοί κτηνίατροι μετεκπαιδεύονται στο εξωτερικό στο αντικείμενο.    Η γνώση παγκοσμίως αυξάνει και εξελίσσεται, τα Κέντρα Περίθαλψης επικοινωνούν και ανταλλάσσουν μεθόδους και τεχνικές. Σήμερα δεν νοείται ένας φορέας, όσο καλοπροαίρετοι κι αν είναι οι άνθρωποί του, να ξανανακαλύπτει την Αμερική, περνώντας από όλα εκείνα τα στάδια άγνοιας και ερασιτεχνισμού από τα οποία περάσαμε εμείς πριν 20 χρόνια. Πόσο μάλλον που  υπάρχει πλέον το διαδίκτυο και οι επικοινωνίες είναι ασύγκριτα ευκολότερες απ’ ό,τι τότε. Σήμερα στέλνεις ηλεκτρονικά την φωτ ενός τραύματος, μιας νεκροψίας  ή ενός παρασίτου κι έχεις μια πρώτη διάγνωση από έναν έμπειρο ειδικό.    Είναι απολύτως απαράδεκτο να μένουν ανάπηρα κάποια ζώα διότι δεν μπήκε κάποιος στη διαδικασία να ψάξει πού και πώς μπορούν, πχ, να χειρουργηθούν .   Προϋπόθεση βέβαια για να αξιοποιούνται η γνώση και οι νέες τεχνικές είναι η επικοινωνία. Η Κτηνιατρική Σχολή του ΑΠΘ θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και στον συντονισμό του ιατρικού τομέα της δουλειάς μας, και φαντάζομαι πως δεν θα έχει αντίρρηση, εφ’ όσον εμείς αποδειχτούμε αξιόπιστοι και υπεύθυνοι συνεργάτες.

                                                                      ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ  

        Όταν ξεκινήσαμε, είχαμε αναπτύξει την θεωρία: δεν κάνουμε ευθανασίες, το ζώο που θέλει να πεθάνει πεθαίνει μόνο του. Δεν φαντάζεστε πόσο αναξιοπρεπώς μπορεί να φτάσει να ζει ένα ζώο μέχρι να πεθάνει εξαθλιωμένο. Στην ιστοσελίδα μας έχουμε αναρτημένο τον κώδικα για την ευθανασία του R.S.P.C.A  Εκεί διαβάζουμε για τις      
        Πέντε Ελευθερίες 
          Ελευθερία από την πείνα και τη δίψα. 
          Ελευθερία από τον πόνο, τα τραύματα, 
          Ελευθερία από την ταλαιπωρία. τις ασθένειες. 
          Ελευθερία στην εκδήλωση φυσιολογικής συμπεριφοράς. 
          Ελευθερία από τον φόβο και τη δυστυχί        

Διαβάζουμε, επίσης, ότι: Οποιοδήποτε ζώο δεν έχει ρεαλιστικές πιθανότητες επιτυχούς επανένταξης στο φυσικό του περιβάλλον θα πρέπει να ευ-θανατώνεται. Σε ειδικές περιπτώσεις ίσως είναι δυνατή η παραμονή σε κατάλληλο περιβάλλον αιχμαλωσίας ή ημι-αιχμαλωσίας, όπου η ποιότητα ζωής είναι εγγυημένη,Και ότι Κάθε ζώο που κρατείται σε μόνιμη αιχμαλωσία από τον άνθρωπο πρέπει να έχει δια βίου φροντίδα υψηλού επιπέδου για το υπόλοιπο της ζωής του.   
         Η ευθανασία ήταν πάντα ένα θέμα ταμπού για τους ασχολούμενους με την περίθαλψη. Υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα φορείς που δηλώνουν επίσημα στις ιστοσελίδες τους, στα έντυπά τους ή σε συνεντεύξεις υπευθύνων ότι δεν κάνουν ποτέ ευθανασία, ή σχεδόν ποτέ. Άποψη μου είναι ότι   πρέπει να ξαναδούν το θέμα, το οποίο δεν πρέπει να εξετάζεται φιλοσοφικά (ακόμη και για τον άνθρωπο έχει ξεκινήσει μια απέραντη συζήτηση όπου κυριαρχούν οι θρησκευτικές, ανθρωπιστικές και άλλες  προβληματικές)  αλλά με βάση αντικειμενικές παραμέτρους. Φυσικά οι παράμετροι αυτές με τον χρόνο, τη συσσώρευση γνώσης και την επικοινωνία μεταξύ των κέντρων μπορούν να τροποποιούνται , αλλά πάντα η κατεύθυνση πρέπει να είναι όχι το πώς αισθανόμαστε εμείς και τί βάρος -δεν- θέλουμε να προσθέσουμε στη συνείδησή μας, αλλά το πώς ένα ζώο μπορεί να έχει πρόσβαση στις παραπάνω πέντε ελευθερίες.

                               ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

         Άλλο ένα ζήτημα είναι η επιστημονική τεκμηρίωση των δεδομένων που προκύπτουν από την όλη διαδικασία και η όσο το δυνατόν πληρέστερη αξιοποίησή τους για την εξαγωγή συμπερασμάτων , ώστε να αποτελούν εργαλεία για την προστασία της άγριας ζωής.
       Έχοντας θητεύσει περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια στην περίθαλψη, μπορώ μετά βεβαιότητας να δηλώσω ότι για πολύν καιρό η μεθοδολογία με την οποία γινόταν η λήψη δεδομένων  δεν ήταν πάντα δόκιμη. Φυσικά αυτό δεν είχε να κάνει με τις προθέσεις μας αλλά με την ελλιπή πρόσβαση σε διαγνωστικά μέσα, άμεσα συνδεδεμένη με την μόνιμη ένδεια που συνοδεύει πάντα αυτή τη δραστηριότητα. Σε λίγα ζώα βγάζαμε ακτινογραφίες και οι νεκροψίες συνήθως γινόντουσαν ερασιτεχνικά. Είχαμε δε την αντίληψη ότι ένα σπασμένο φτερό οφείλεται κατά 99% σε πυροβολισμό.
       Αποτέλεσμα ήταν να υποτιμηθούν τα ατυχήματα να υπερτιμηθεί το κυνήγι ως καταστροφικoί παράγοντες για την άγρια ζωή. Μέχρι του σημείου να προκύπτει ως συμπέρασμα το ότι η λαθροθηρία έχει την ίδια έκταση εντός και εκτός κυνηγ. περιόδου. Αυτό μας ικανοποιούσε συναισθηματικά κι εμάς και το κοινό μας αλλά ορισμένες φορές   μας οδήγησε σε δύσκολη θέση, κι αν θέλετε σας αναφέρω συγκεκριμένες περιπτώσεις.
         Αυτό που θέλω να πω είναι ότι χρειάζεται μεγάλη υπευθυνότητα στη λήψη και αξιοποίηση δεδομένων, και για να μη χάνουμε την αξιοπιστία μας αλλά και γιατί , πιστεύω συμφωνούμε, ο στόχος μας δεν είναι να κατατροπώσουμε κάποιον αντίπαλο αλλά να μάθουμε ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα των πουλιών και κατ’ επέκτασιν να τα αντιμετωπίσουμε.
         Εξ άλλου αυτή η δαιμονοποίηση του κυνηγιού παντού και πάντα, εντός και εκτός περιόδου και καθεστώτος προστασίας, μπορεί να οδηγήσει σε αποδυνάμωση των πολιτικών μας επιχειρημάτων, όταν πχ ζητάμε την μείωση της κυνηγετικής περιόδου ώστε να προστατεύονται τα πουλιά κατά τη μετανάστευση από τους λαθροθήρες, ή όταν ζητάμε σε περιόδους φυσικών καταστροφών να αναστέλλεται η κυνηγετική δραστηριότητα.
         Εδώ και τρία χρόνια που η ΑΝΙΜΑ ξεκίνησε να ακτινογραφεί όλα τα πουλιά που παραλαμβάνει (πράγμα φυσικά που σημαίνει αυξημένο  κόστος) έχουμε καταλήξει στο ότι τα ατυχήματα είναι η πρώτη αιτία που φέρνει ένα πουλί σ’ ένα κέντρο περίθαλψης. Φυσικά υπάρχει ένα περιθώριο λάθους, ειδικά σε μικρά πουλιά που τα τραύματα μπορεί να είναι διαμπερή και να μη φαίνονται τα σκάγια στην ακτινογραφία. Τα ποσοστά των ατυχημάτων αυξάνονται κατά τη διάρκεια των μεταναστευτικών περιόδων και είναι πιο συνήθη στα νεαρά άτομα. Αυτό δεν αθωώνει επ’ ουδενί τη λαθροθηρία, μας κάνει όμως να ξαναδούμε το θέμα των υαλοπινάκων, των κεραιών, των αυτοκινητοδρόμων.
         Πρέπει εδώ να αναφέρω ότι στη λήψη στατιστικών στοιχείων έχουμε καθιερώσει, εκτός από την ανάλυση του συνόλου, την διάκριση εισαγωγών από την Αθήνα και την επαρχία, ώστε το πρόβλημα της λαθροθηρίας να καταδεικνύεται σαφέστερα.
         Επίσης η ΑΝΙΜΑ δημοσιεύει ανά τρίμηνο τις εισαγωγές στην ιστοσελίδα, απαλείφοντας τους αποστολείς μιας και πρόκειται για προσωπικά δεδομένα. Πολύ συχνά από τα φόρουμ της ΕΟΕ εκδηλώνεται ενδιαφέρον για την παρουσία κάποιων πουλιών σε ορισμένες περιοχές και χρονικές περιόδους.
         Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, αν ένα κέντρο παραλάβει κάποιο είδος, το οποίο εμφανίζεται εξαιρετικά σπάνια στην Ελλάδα ή δεν έχει εμφανιστεί ποτέ πριν, τότε οφείλει να ενημερώσει την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και να συμπληρώσει το σχετικό έντυπο καταγραφής της Επιτροπής Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων, μιας ανεξάρτητης επιτροπής που αξιολογεί όλες τις ασυνήθιστες παρατηρήσεις και αναθεωρεί τον κατάλογο των ειδών πουλιών της Ελλάδας.

                             ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΦΟΡΕΩΝ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ

        Προϋπόθεση για να λειτουργήσει πραγματικά η περίθαλψη ως αρωγός των δράσεων προστασίας στην Ελλάδα είναι η αποκατάσταση των σχέσεων επικοινωνίας των φορέων που την υπηρετούν, μεταξύ τους αλλά και με τις άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις.
         Τα πρώτα χρόνια της περίθαλψης είχαμε την πεποίθηση ότι οι μόνοι πραγματικά αγνοί και ανιδιοτελείς, με ηθικό δικαίωμα να διαχειριζόμαστε άγρια ζώα, ήμασταν εμείς και κανένας άλλος. Αντιμετωπίσαμε για καιρό με καχυποψία κάθε αντίστοιχη πρωτοβουλία και θυμάμαι, σε απελευθερώσεις, να λογοφέρνουμε με  τοπικές οικολογικές οργανώσεις που εκδήλωναν την επιθυμία να ξεκινήσουν μια προσπάθεια τοπικά.
          Στην πορεία τα μη ειδικά κέντρα περίθαλψης που δημιουργήθηκαν μετά το ΕΚΠΑΖ  ξεκίνησαν με προίκα τις κακές προσωπικές σχέσεις και τις αλληλοκατηγορίες των ιδρυτικών τους μελών. Αυτό είναι μια ελληνική πατέντα η οποία όμως δεν πρέπει να μας  κάνει υπερήφανους. Δεν νομίζω ότι αυτό το βήμα είναι χώρος για να αναφερθούμε στο πώς και το γιατί, ποιος άρχισε και ποιος συνέχισε τη σύγκρουση κλπ.
          Είναι προφανές ότι έχω την άποψή μου γι αυτό και αν χρειαστεί μπορώ να την υποστηρίξω. Συζητώντας όμως τέσσερα χρόνια τώρα με συναδέλφους από άλλες ΜΚΟ, με υπηρεσιακούς παράγοντες και πολιτικούς, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, αν δεν βρούμε ένα καθεστώς μιας μίνιμουμ συνεργασίας και αυτοδέσμευσης σε ένα κοινό κώδικα δεοντολογίας και πρακτικών, θα έρθει η πολιτεία, δικαίως, και θα μας «φορέσει» ένα δικό της  μοντέλο . Θα  επιχειρήσει να ελέγξει την περίθαλψη  και εμείς δεν θα έχουμε να αντιτάξουμε κάτι. Διότι η επίκληση  του εκλυόμενου συναισθήματος και των ενθουσιασμένων  παιδικών προσώπων δεν θα μας ξελασπώνει πάντα, ούτε θα καλύπτει για πολύ ακόμη τα κενά στην επιστημονική μας συγκρότηση και τη διαφάνεια των διαδικασιών μας.

3.Προτάσεις και άλλα 
        Καταθέτω στη συνάντησή μας λοιπόν τις παρακάτω προτάσεις, όντας έτοιμη  να ακούσω τις δικές σας, επαναλαμβάνοντας αυτό που ήδη έχω αναφέρει: η αυτορρύθμιση είναι μονόδρομος.
1.Να επιδιώξουμε τη δημιουργία  ενός άτυπου δικτύου, κατ’ αρχήν,  στο οποίο να περιλαμβάνονται όσοι μκ φορείς εμπλέκονται στην περίθαλψη αλλά και στην προστασία άγριων ζώων, όπως πχ η ΕΟΕ. Να  ορίσουμε μια συνάντηση εργασίας εκπροσώπων του δικτύου  η οποία θα προετοιμάσει ένα συνέδριο κατά τα πρότυπα της αντίστοιχης Αγγλικής και Γαλλικής Ομοσπονδίας. Ένα τέτοιο συνέδριο μπορεί να γίνεται μια φορά το χρόνο, κι εκεί θα μπορούμε να συζητάμε θεσμικά και επιστημονικά θέματα και ό, τι άλλο προκύπτει. 
2. Να διατυπώσουμε, όσοι θα  συμμετάσχουμε στο παραπάνω σχήμα,  έναν  κώδικα δεοντολογίας πάνω στα βασικότερα ζητήματα με τα οποία βρισκόμαστε καθημερνά αντιμέτωποι. 
3. Να υπάρξει κοινό πρωτόκολλο λήψης δεδομένων από όλα τα κέντρα και αυτά να τίθενται σε μια κοινή βάση, προσβάσιμη στους επιστήμονες και τους ακτιβιστές της προστασίας. Έτσι θα αποκτήσουμε μια σαφή άποψη του τι συμβαίνει πραγματικά με την άγρια ζωή στη χώρα μας, ένα πολύτιμο εργαλείο για την προστασία αλλά και μια εικόνα του βαθμού ευαισθητοποίησης της ελληνικής κοινωνίας. 
4.Σε επόμενο στάδιο, να εξετάσουμε την δυνατότητα δημιουργίας ενός φορέα εποπτείας των κέντρων περίθαλψης και διαχείρισης της βάσης δεδομένων. Ο φορέας αυτός θα μπορούσε να αποτελεί μετεξέλιξη του συντονιστικού οργάνου του δικτύου, διευρυμένος με τη συμμετοχή του Υπ. Αγρ. Ανάπτυξης και της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και ίσως και φυσικών προσώπων που έχουν γνώση σχετική με το αντικείμενο.
5.Η συνάντηση εργασίας των εκπροσώπων του δικτύου,  η δημιουργία του οποίου  προτείνω να ξεκινήσει από αυτή τη συνάντηση, μπορεί άμεσα να επεξεργαστεί και να καταθέσει πρόταση αλλαγής της υπάρχουσας νομοθεσίας στην αρμόδια διεύθυνση του Υπ. Αγρ Αν.. Πρόταση  που θα περιλαμβάνει τη διευκόλυνση της χορήγησης άδειας ίδρυσης, με την αλλαγή του καθεστώτος που υπάγει τη θέση ίδρυσης στις υγειονομικές διατάξεις των πτηνοτροφικών εγκαταστάσεων και τη κυριότητας του οικοπέδουΤη νομιμοποίηση των παραρτημάτων και των σταθμών Α’ Βοηθειών. Το πλαίσιο για τις απελευθερώσεις και τη διατήρηση μη απελευθερώσιμων ζώων, που τώρα δεν υπάρχει. Την αναπαραγωγή σε αιχμαλωσία, που μέχρι τώρα ακούμε να προβάλλεται αβασάνιστα ως δραστηριότητα κάποιων κέντρων. To πλαίσιο διαχείρισης σπάνιων ειδών και γενικά ειδών που βρίσκονται σε καθεστώς υψηλής προστασίας. Την καταστροφή των πτωμάτων και των ιατρικών καταλοίπων.

Επίλογος
H πρόσκληση-και η πρόκληση- είναι  ανοιχτή.
Μένει να δούμε ποιοι θα ανταποκριθούν.

Μαρία Γανωτή, Εκπρόσωπος Συλλόγου Προστασίας & Περίθαλψης Άγριας Ζωής
ΑΝΙΜΑ.