Μαζί με την επινόηση των μηχανών, πριν και μετά από αυτήν, αναπτύχθηκαν και διαμορφώθηκαν θεσμοί μέσα στην κοινωνία, όπως η ιδιοκτησία, η δουλεία, οι μορφές της εξουσίας και της εκμετάλλευσης του ανθρώπου και των φυσικών πόρων, που εκβιομηχάνισαν τις ανθρώπινες σχέσεις και την κοινωνική οργάνωση και τις έκαναν «παραγωγικές» σχέσεις. Σημειώνουμε ότι η ανάπτυξη αποτέλεσε ένα διαρκές ιδεολόγημα όλων των εποχών και των πολιτισμών και ήταν μια διαρκής μετάθεση στόχων.
Θεωρητικά απέβλεπε στην ευημερία και την ευτυχία, απέβλεπε στην ασφάλεια της ζωής, αλλά συχνά ο σκοπός χανόταν. Κυριαρχούσε η ανάπτυξη σαν αυτοσκοπός και μέσα από την ανάπτυξη εμφανίζονταν οι αντιφάσεις και χανόταν το νόημα των ανθρώπινων ή προμηθεϊκών δημιουργημάτων.
Η αναπτυξιακή ιδεολογία στηριζόταν σε τρία βασικά σημεία:
1ο . Στην υπόθεση ότι υπάρχει απειρότητα φυσικών πόρων.
2ο. Στην υπόθεση της ακόρεστης καταναλωτικής ζήτησης και επιθυμίας των ανθρώπων.
3ο. Στην υπόθεση ότι υπάρχει οικονομική στενότητα.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ψάξουμε πού υπάρχει αυτή η οικονομική στενότητα αφού δεν υπάρχει στο περιβάλλον.
Ένας τρόπος παραγωγής οικονομικής στενότητας ήταν πάντα μέσα από τους ίδιους τουςοικονομικούς θεσμούς και από την ασυνεννοησία των ανθρώπων για τη διανομή των πόρων και των προϊόντων όπως και από την κυριαρχία ψευδών «αναγκών» και ακόρεστων επιθυμιών.Δηλαδή το ίδιο το οικονομικό σύστημα λειτουργούσε σαν πλαίσιο «Φτώχειας εν μέσω αφθονίας». Δημιουργούσε πλασματικές ελλείψεις και πλασματικές ανάγκες, ενώ απαξίωνε ανθρώπινους και φυσικούς πόρους. Υπό την έννοια αυτή και η κοινωνική αδικία αποτελεί οικονομική στενότητα.
Έτσι μπορούμε να ξαναστοχαστούμε τόσο τις σκληρές νομισματικές πολιτικές, όπως και τα προβλήματα και τις πολιτικές της «Αργόσχολης Τάξης» που ανέπτυξε ο Θόρσταϊν Βέμπλεν. Η ανταγωνιστικότητα και η «άγρια ανάπτυξη» αποτελούν σαφώς καταστροφείς ανθρώπινου και περιβαλλοντικού δυναμικού ενώ επίσης διαμορφώνουν συνθήκες κυκλικών οικονομικών κρίσεων, ανατροφοδοτούν δηλαδή την στενότητα και οξύνουν την διακινδύνευση.
Ο ανταγωνισμός και η ανάπτυξη αποτελούν το σχήμα και το μοχλό της κοινωνικής και οικονομικής εξέλιξης του ανθρώπου.
Μέχρι πολύ πρόσφατα δεν είχαν υπάρξει δυο κρίσιμα ερωτήματα:
Α. Το κατά πόσο και αν η φύση έχει άπειρη ανανεωτικότητα και
Β. Το κατά πόσο η ανάπτυξη για την ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα αποτελούν μια στενότητα και μια διακινδύνευση για την ευημερία και τη βιωσιμότητά της. Κατά πόσο δηλαδή βάζουν δικούς τους φραγμούς και υποσκάπτουν έτσι τη βιωσιμότητα, την οικονομική και την περιβαλλοντική.
Οι περιβαλλοντικές κρίσεις του 20ού αιώνα, κυρίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτέλεσαν το εφαλτήριο συνειδητοποίησης για το ότι: Η ανάπτυξη για την ανάπτυξη υπονομεύει και υποθηκεύει το μέλλον και δεν αποτελεί δικαίωμά μας, καθώς «έχουμε δανειστεί τον κόσμο από το μέλλον και τις μελλοντικές γενιές», όπως κατ’ επανάληψη λέγεται ή διακηρύσσεται.
Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας
Ημερομηνία δημοσίευσης: 26 Ιουλίου 2008
|