1

ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ (του Γιάννη Ζήση)

Εθελοντισμός υπάρχει εκεί που δεν υπάρχει καταναγκασμός και συμφέρον. Συνεπώς ο εθελοντισμός συνδέεται με την προσφορά χωρίς το κέρδος.  Δεν παράγεται κέρδος, ενώ επίσης, δεν παράγεται εμπόρευμα για κέρδος. Ο εθελοντισμός υποστηρίζεται με πόρους, και με υποδομές. Ο εθελοντισμός είναι υπεράνω της στενής έννοιας του συμφέροντος και του καταναγκασμού καθώς και οποιασδήποτε μεταξύ τους διασύνδεσης. Στον εθελοντισμό ενίοτε υπάρχει μόνο η κάλυψη του κόστους.

Εθελοντισμός μπορεί να υπάρχει: 
α. σε είδος και σε χρήμα. 
β. μόνο σε είδος. 
γ. μόνο σε χρήμα.
δ. σε συνεργασία & σε παρεχόμενες σωματικά & πνευματικά υπηρεσίες.

Τα κίνητρα του εθελοντισμού
1. Καταρχήν ο εθελοντής αισθάνεται τη χαρά και τη δωρεά της ύπαρξης & της ζωής. Αυτό είναι ένα εσωτερικό κέρδος.
2. Αισθάνεται ακόμα ότι κάνει κάτι καλό και συνεπώς αυτό τον δικαιώνει ηθικά και ψυχολογικά.
Ο Εθελοντισμός είναι το μέτρο της δημιουργικότητας της ανθρώπινης παρουσίας.
Τα κίνητρα του εθελοντή είναι κίνητρα που είναι έξω από τη σφαίρα την αγοραία και αποτελούν πραγματικά το μέτρο της δημιουργικότητας της παρουσίας του ανθρώπου.

        Δεν ισχυριζόμαστε ότι δεν υπάρχει δημιουργία όπου υπάρχει αντίτιμο αλλά το πραγματικό μέτρο πρέπει να το πάρουμε από τον εθελοντισμό.
Οι δημιουργοί ακόμα και όταν αμείβονται, (κάτω της εμπορικής αξίας), ενσωματώνουν μια εθελοντική εσωτερική αξία, σ’ αυτό που δημιουργούν. Η αξία του εθελοντισμού είναι πολύ μεγάλη για τη διαμόρφωση της κοινωνικής συνοχής.
Πολλές πράξεις μέσα στην μέρα μας, πράξεις επικοινωνίας δεν υπαγορεύονται από το κέρδος και το συμφέρον, δεν υπαγορεύονται από καταναγκασμό αλλά εκφράζουν τον αυθόρμητο χαρακτήρα της ζωής. Μπορούμε να πούμε τέτοιες πράξεις είναι μια πρώτη βάση για τον εθελοντισμό. Ο εθελοντισμός εκφράζει μια συστηματοποίηση αυτής της έκφρασης της ζωής. Η μελέτη του εθελοντισμού απαιτεί τη συνεργασία πολλών επιστημών.Μια τέτοια μελέτη είναι ιδιαίτερη χρήσιμη για να απελευθερώσουμε την έννοια του εθελοντισμού από τον ψυχολογικό καιροσκοπισμό, το συμφέρον και τον καταναγκασμό και να αναδείξουμε τον εθελοντισμό σαν μέτρο αξίας ανθρώπινης, σαν κοινωνική αξία.

        • Η διεπιστημονική θεώρηση του εθελοντισμού ξεκινάει από την επιστήμη της ψυχολογίας και την ψυχανάλυση.
Ο εθελοντισμός βασίζεται κυρίως σε εσωτερικά κίνητρα και αξίες.
Αποτελεί μια έκφραση εσωτερικών λειτουργιών της ανθρώπινης ζωής και υπόστασης, μια επιβεβαίωση της ψυχικής ζωής του ανθρώπου. Τεκμηριώνει ότι ο άνθρωπος δεν είναι ακριβώς μια κοινωνική μηχανή που λειτουργεί συμπεριφοριστικά στη βάση της αντανακλαστικής του εξάρτησης από το συμφέρον και την καταναγκαστική υπόδειξη.
Στον τομέα της οικονομικής δυναμικής ο εθελοντισμός διαμορφώνει θετικές αξίες εξωτερικής οικονομίας και λειτουργεί σαν η κινητήρια μηχανή της κοινωνικής οικονομίας, ενώ αποτελεί σημαντικό πόρο & δυναμική του ανθρώπινου κεφαλαίου.
Ωστόσο, η διαλεύκανση των κινήτρων του εθελοντισμού είναι ένα επιστημονικό ζητούμενο και από τον τομέα της ψυχολογίας και από τον τομέα της κοινωνιολογίας όπως και της πολιτικής επιστήμης.

        Παράλληλα στον τομέα της οικονομικής θεωρίας ο εθελοντισμός διαμορφώνει θετικές αξίες εξωτερικής οικονομίας για την οικονομική ανάπτυξη και λειτουργεί σαν τη βασική δυναμική, η κινητήρια μηχανή της κοινωνικής οικονομίας.
Ανάλογα με το είδος του εθελοντισμού & το θεματικό του πεδίο μπορούμε να πούμε ότι στη μελέτη του υπεισέρχονται διαφορετικές επιστήμες.
Για παράδειγμα, στον εθελοντισμό των κινήσεων σκέψης και δράσης της πολιτικής κοινωνίας των πολιτών & των μη κυβερνητικών οργανώσεων αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη δυναμική κατανόησης του φαινομένου του εθελοντισμού από την πολιτική επιστήμη & την κοινωνιολογία.

        Στον τομέα του περιβάλλοντος, στον τομέα των ανθρωπιστικών κοινωνικών δράσεων & στον τομέα του πολιτισμού είναι κάθε φορά κάποιες διαφορετικές επιστήμες αυτές που έχουν μια προτεραιότητα στη συστημική κατανόηση του εθελοντισμού και της προσφοράς. Πόσο αυθόρμητη όμως ήταν η προσφορά και δωρεά αυτού του δώρου;

        Το πρόβλημα του δωρεάν υπήρχε και στις πρωτόγονες κοινωνίες και μάλιστα η εργασία του Μος αναδεικνύει τελικά τη διασύνδεση του δώρου με τη συναλλαγή. 
        Το πνεύμα της προσφοράς λειτούργησε στις αρχαίες κοινωνίες σαν ένα πρόγραμμα κοινωνικής συνοχής, σαν ένας κωδικός υποχρεωτικός σε μεγάλο βαθμό.

21 Ιουλίου 2008,

Γιάννης Ζήσης
Δημοσιογράφος, Συγγραφέας
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ Σόλων